به گزارش یکتاپرس سُلطهٔ سلجوقیان از نظر تاریخ فرش در ایران اهمیت دارد. زنان سلجوقی مهارت ویژه ای در بافتن فرش با گره‌های تُرکی داشتند، در استانهای آذربایجان و همدان که زمان زیادی زیر نظر سلجوقیان بود، در این مدت از این نوع گره برای بافت فرش استفاده می‌شده است.
مدتی قبل ، تعداد هشت قطعه قالی از دوران حکومت سلاجقه (مربوط به قرن هشتم هجری) در آسیای صغیر به دست آمد و جهان غرب به خصوص دانشمندان ترک را به چنین ادعایی مجبور کرد که در دوره سلجوقیان سنّت قالی بافی ایران ، در حال نابودی کامل بوده است . این در حالی است که طبق علت های پیش رو ، نه فقط چنین ادعای بیهوده ای ، به طور کامل رد می‌شود ، بلکه برعکس ، ثابت می‌کنیم که قطعه قالی های پیدا شده در ترکیه هم، ایرانی است.
از نظر خصوصیت های فنّی ، ظاهری و نقش قالی های مربوط به زمان سلجوقیان ، باید گفت که ویژگی فنّی قالی های سلجوقی داشتن گره ترکی است . این در حالی است که امروزه به طور کامل معلوم شده این گره ارتباطی به ترک ها ندارد ، چون آن ها در سرزمین اصلی خویش ، گره فارسی به کار می‌برند و فقظ در بافته های ترکانی که به غرب ایران مهاجرت کرده ، و یا قالیبافی را از اهالی غرب ایران یاد گرفته اند، شاهد این نوع گره هستیم .
گره ترکی از خصوصیتهای فنّی بافتن قالی در شمال غربی ایران است . به صورتی که همه شمال غرب ایران تا اران در قفقاز قرار گرفته در آسیای صغیر ، و غرب ایران ( کردها و لرها ) گره ترکی به کار می‌برده‌اند . البته به جز اقلیتی در سال های قدیم و سنندج کنونی . ولی این وسعت تا جایی است که حتّی کردهایی که عراق اقامت داشته اند خیلی کم قالی بافته‌اند ، در بافته هایشان ، گره ترکی به کار برده‌اند و می‌برند . در نهایت چنانچه این گره از آن ترکان است ، باید در شرق شمال ایران هم رونق داشته باشد که می‌بینم این گونه نیست .
با بررسی تاریخ فرش و فرشبافی می‌دانیم سلجوقیان ، به خصوص از موقع خواجه نظام الملک به بعد ، تمایل بیشتری به زبان فارسی پیدا کردند تا جایی که آخرین شاهان این دوره ، به فارسی شعر می گفتند . مدارک بسیاری مبنی بر علاقه‌ی سلجوقیان به فرهنگ ایرانی در دست است . مثلا ، سلجوقیان روم نه فقط زبان فارسی را زبان دربار خود کردند ، بلکه وزرای خویش را از ایرانیان انتخاب کردند و آیین کشورداری آنان به طور ایرانی بود. شاهد دیگر اینکه ، سلجوقیان روم حتّی نام شاهان اساطیری و تاریخی ایران قبل از اسلام را بر خود می گذاشتند ؛ نام‌هایی مانند کیخسرو ، کیکاووس ، کیقباد و… .
در دوره‌ی سلجوقیان روم ، فرهنگ ایرانی – اسلامی در آسیای صغیر شدید شد و پایه‌ای برای حکومت گران عثمانی گردید . آنان حتّی کاخ های خود را با تصاویر شاهنامه می‌آراستند و زبان فارسی تا قرن هشتم هجری ، مهمترین زبان رایج در آسیای صغیر بود . تا قرن هشتم که موج جدیدی از ترکان به آسیای صغیر رسید ، کتاب‌های زیادی به فارسی نوشته شد. در این جا این سؤال طرح شده است : پادشاهانی که در همه دیدگاههای زندگی خود ، طرفدار فرهنگ ایرانی بوده‌اند ، تا جایی که حتّی در انتخاب نام فرزندانشان از ایرانیان استفاده میکردند ؛ چگونه امکان دارد از قالی ترک استفاده کرده باشند ؟
چنانچه سلجوقیان اولین ترکانی بوده‌اند که بر آسیای صغیر ، مسلط شدند ، قالی بافی را چطور به آنجا بردند ؟ سلجوقیان اصلی که در ایران حکومت کرده‌اند ، چرا قالی سلجوقی نداشتند ؟ و حتّی در یک نوشته‌ی تاریخی، نامی از قالی سلجوقی برده نشده است ؟ این در به گونه ای است که یکی از شاخه های این دوره به نام سلجوقیان روم ، آن هم دور از منبع خود و دور از ایران که مانند وطن دوم شان بوده‌است ، قالی سلجوقی داشته‌اند ! حقیقت این است که این قالی‌ها نه فقط سلجوقی نیستند ، بلکه اصلا ترک نمی‌باشند .
حقیقت غیر قابل انکار این است که در آن زمان ها ، در همه ایران و از جمله در قفقاز ، در تاریخ فرش و فرشبافی ، قالی ایرانی بافته می‌شده است . همین طور نکته‌ای که اغلب به فراموشی سپرده می شود این است که بیشتر ساکنان قدیم آسیای صغیر در زمان سلجوقیان روم ، ترک نبوده‌اند . بلکه در آن منطقه ، ارمنیان، یونانیان و ملّیت های دیگری به قالیبافی مشغول بوده‌اند .
لازم به یادآوری است ؛ هرچند تا به حال قالی دوره‌ی سلجوقی ، در ایران پیدا نشده است ، ولی نقش قالی آن را می‌توان در دیگر آثار ایرانی پیگیری کرد .
اننتهای پیام/