به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و هنر یکتاپرس؛ دویست و دومین نشست زرین قلم با رونمایی از مجموعه «قصه‌های من و عروسکام» نوشته نسیم عرب‌امیری برگزار شد. اسماعیل امینی در دویست و دومین نشست زرین قلم به بررسی مجموعه کتاب «قصه های من و عروسکام» در حوزه ادبیات کودک و نوجوان و هوشنگ قره‌خانی روانشناس کودک و نوجوان به بررسی آن از منظر روانشناختی پرداختند. درابتدای این نشست اسماعیل امینی با اشاره به آشنایی‌اش با مولف کتاب گفت: «خانم عرب امیری طنزنویسی را از دوران دانش آموزی و تحت نظر استادان برجسته ای همچون عمران صلاحی و ابوالفضل زرویی نصرآباد شروع کرد با این وجود بخش زیادی از موفقیتش حاصل زحمات و تلاشی بود که خودش در این عرصه انجام داد. او هیچ وقت در سایه کارهایی که منتشر کرده نمانده و هر وقت با خانم عرب امیری مواجه بشوید در اندیشه طرحی جدید است یا فیلمنامه می نویسد یا شعر یا مقاله. از این منظر فکر میکنم جای امید دارد که روی کاری که برای ادبیات کودک انجام داده اند تاملی بکنیم.» او همچنین در ادامه به بررسی قالب های رایج در ادبیات کودک و نوجوان پرداخت و گفت: «من تصور میکنم سنتی در شعر کودکان باب شده که معمولا آن را به صورت منظومه مینویسند و غالبا هم به همین شکل چهارپاره کار میکنند. نمی دانم این سنت از کجا مرسوم شده اما وقتی چیزی مرسوم شد خیلی دیر تغییر میکند. شاید اغراق نباشد اگر بگوییم بیش از هفتاد-هشتاد درصد شعرهایی که برای کودکان و نوجوانان کار میشود به همین شکل چهارپاره است. با این وجود به نظر من اساسا شعر گفتن با مصراع های مساوی برای دائقه کودکان و نوجوانان چندان هم مناسب نیست. چنانچه متل های ما و قصه های منظومی که در ادبیات عامه داریم اولا کوتاه و بلندی مصراع ها در آنها وجود دارد و ثانیا جای قافیه ها آزاد است و به اقتضای سخن. این مشکل به طور کل در شعر کودک و نوجوان ما وجود دارد و تنوع وزن در منظومه ها نداریم. اما نکته ای که در کار خانم عرب امیری دیده می شود این است که در بعضی جاها قافیه های بدیعی آورده است که برای مخاطب غافلگیری ایجاد میکند. دیگر امتیاز این مجموعه کتاب این است که شاعر تلاش کرده میان زبان گفتاری و نوشتاری آشتی ایجاد کند. همچنین کار قابل تقدیری که خانم عرب امیری در این مجموعه انجام داده عدم دخالت به عنوان مولف در شیوه روایت است که این یا برگرفته از تجربه های کودکی خودشان است یا با تامل در رفتار کودکان دور و اطراف. طوری که به وضوح مشخص است در این مجموعه کتاب، مولف خودش را در جایگاه قصه گوی حرفه ای نگذاشته و با همان پرش ها و قطع و وصل هایی که در منطق کودکانه وجود دارد قصه اش را روایت کرده است. درست همانطور که بچه ها به دنیای پیرامونشان نگاه می کنند».امینی همچنین در ادامه سخنانش افزود: «وقتی ما از قالب چهارپاره استفاده میکنیم و التزام داریم که مصراع های زوج مان هم قافیه باشند ناگزیر میشویم در نحو زبان دخالت بکنیم من بسیار دیدم کسانی که شعر کودک ونوجوان کار میکنند این مشکل را دارند که برای رسیدن به کلمه قافیه صورت طبیعی نحو جملات را به هم میزنند این موجب میشود تا کودکی که شعر را میشنود ذهنش پریشان شود چون احساس میکند یک جمله غیرطبیعی شنیده است. با این وجود خانم عرب امیری در این کتاب تلاش کرده که تا حد مقدور این التزام قافیه موجب به هم ریختگی نحوی نشود و این کوشش در این کتاب دیده میشود. در حالی که غالب شاعران پر کار در این حوزه به این نکته توجه ندارند و یکی از بلاهایی که بر سر شعر کودک و نوجوان سایه افکنده همین است که شاعران اساسا به ترکیب ارکان جمله و اثری که بر ذهن مخاطب کودک میگذارد توجه ندارند طوری که می توان به وضوح گفت مخاطب این شاعران دیگر کودکان و نوجوانان نیستند بلکه بقیه شاعرانِ کودک و نوجوان، منتقدها، تحلیلگران و داوران جوایز ادبی تبدیل به مخاطب مفروض آنها شده اند و بنابراین ذهنشان را با پسند آنها تنظیم میکنند نه پسند کودک. ملاحظاتی که خوشبختانه من در این کتاب ندیدم و به جای آن منطقی کودکانه را دیدم که به نظر من از امتیازات کتاب است. طوری که میتوان گفت با وجود اینکه خانم عرب امیری شاعری حرفه ای است و اگر میخواست می توانست قابلیت ها و توانایی های حرفه ای خودش را در کتاب به نمایش بگذارد ولی این مجموعه کتاب به گونه ای است که مولف در آن، عالم کودکانه خودش را حفظ کرده است و بی اعتنا به پسند جشنواره ها و منتقدین، کودکان را در اولویت قرار داده است.»
امینی در بخش دیگری از سخنانش اذعان داشت: «در این مجموعه کتاب هر چند خیلی از استعاره و قابلیت های بدیعی خبری نیست اما ویژگی اش این است که جهان به جهان کودک نزدیک شده و فانتزی که خود کودکان برای هر اتفاقی حتی اتفاق های خیلی کوچک و ساده درست میکنند در آن دیده میشود. روایاتی که ممکن است از جنس روایات استدلالی و تجربی نباشد و خانم عرب امیری به خوبی از عهده آن برآمده است. برای مثال از لحاظ منطقی وقتی یک شیء را کسی نمیشناسد و میخواهیم درباره اش حرف بزنیم باید توضیح مقدماتی درباره اش بدهیم در حالی که بچه ها موقع قصه گفتن این کار را نمیکنند. چون فرض بچه ها بر این است که همه شخصیت های دور و برشان را میشناسند و لزومی نمی بینند درباره آنها توضیحی بدهند نکته ای که در این کتاب رعایت شده و از این منظر با منطق کودکانه سازگار است. همانطور که فروغ فرخزاد هم در شعر «کسی که مثل هیچ کس نیست» وقتی شعرش را از زبان یک کودک خردسال روایت میکند دقت دارد که منطق روایت منطق کودکانه باشد و وقتی میگوید «کسی که مثل پدر نیست مثل انسی نیست مثل یحیی نیست» هیچ ضرورتی نمیبیند که بگوید انسی یا یحیی کیست. چون بچه است و تصور میکند این را برای کسی تعریف میکند که خودش در عالم بچگی است و بدون اینکه درباره شان توضیح بدهد آنها را وارد روایت میکند.»
امینی در ادامه سخنانش گفت: «به نظر من از آنجا که کودکان ذهنشان ملتزم به تجربه های پیشین نیست و از تجربه زیست برخوردار نیستند ، نه با هنجارها نه مطالعات نه فرهنگ مواجه اند بنابراین دنیای خودشان را دارند و به همین دلیل است که روایتشان بسیار متنوع است و کسی نمیتواند مدعی شود من ساخت ذهنی کودکان را کشف کردم و میدانم کودکان چطور روایت میکنند. در این مجموعه کتاب صداقت و پریشانی وجود دارد که یا نشان از ذهن کودکانه شاعر دارد یا توجه ویژه به رفتار کودکان که اگر ادامه پیدا کند به نظر من برای کودکان تجربه خوبی است. در ادامه این نشست هوشنگ قره خانی (روانشناس کودک و نوجوان) پس از ذکر مقدمه ای درباره پیشینه طولانی ادبیات کودک در ایران به وقفه کیفی که در این سالها در این حوزه ادبی اتفاق افتاده اشاره کرد و گفت: «با توجه به شناختی که نسبت به خانم عرب امیری دارم همیشه خلاقیت را در کارهای ایشان دیده ام و همین طرحی که امروز برای حضور یک ادیب و روانشناس در کنار هم برای بررسی کتاب شان داده اند طرح خلاقانه‌ای است که میتواند تبدیل به میزگردهایی شود که در آن ادیبان و روانشناسان و حتی جامعه شناسان در کنار هم قرار بگیرند و درباره فضای ادبیات کودکان صحبت کنند.« او در ادامه مجموعه کتاب «قصه های من و عروسکام» را از دو جهت در حوزه روانشناسی قابل بررسی دانست اول به بررسی اصول روانشناختی که در نوشتن این مجموعه کتاب رعایت شده و دوم تحلیل محتوایی روانشناختی متون کتاب. او اذعان داشت: استفاده از اصل خودگویی که در متون روانشناسی به نام های متعدد بیان میشود، استفاده از آنیمیسم یا جانبخشی یا زنده انگاری که به ویژه در کودکان سنین پیش عملیاتی یا پیش دبستانی نقش ارزنده ای در شکل گیری ذهن و روان و شخصیت کودکان دارد، استفاده از بازی و تاکید بر نقش بازی (به ویژه بازی اجتماعی) در شکل‌گیری فکر و ذهن و شخصیت و مهارت های ارتباطی کودک از اصول روانشناختی پر اهمیتی است که در متن کتاب رعایت شده است همچنین تصویر سازی های زنده و سازنده‌ای که توسط خانم آتنا شمس در این مجموعه کتاب انجام شده میتواند نقش مهمی در جلب علاقه و انگیزه کودکان داشته باشد و تصویرهای جذاب روی جلد و صفحات کتاب با رنگ های مناسب و آرام بخش و قطع مناسب و کاغذ با کیفیت از دیگر ویژگی های مهم کتاب است . این روانشناس حوزه کودک و نوجوان در ادامه گفت: «جلد اول مجموعه کتاب «قصه های من و عروسکام» مبیّن تعارض یک کودک با خودش است که دارد از مرحله پیش عملیاتی به مرحله عملیاتی میرود. تعارضی که اریک اریکسون از آن به عنوان بحران یاد میکند. نوعی گیر کردن بین احساس و عقل که در نهایت منطق و عقل در دوره عملیاتی چیره میشود و کودک تصمیم می گیرد که عروسک هایش را به کودکی کوچکتر بسپارد. قره خانی در تبیین کتاب دوم نیز چنین گفت: «در این جلد کتاب نیز دو شخصیت عسل و غزل را در داستان داریم و عروسک ها در واقع در حکم ضمیر ناخوداگاه عسل نگران اند که عسل بزرگ شود و آنها را ترک کند یا مادرِ عسل عروسکی تازه برایش بخرد و به عروسک های قبلی خیانت شود، چیزی که باعث میشود حس همذات پنداری در کودک برانگیخته شود یا ماجرای به خرید بردن عروسک ها و گم شدن آنها که با خودگویی های عسل از زبان عروسک های گمشده بیان میشود میتواند باعث ایجاد احساس مسئولیت در کودک شود و پیدا شدن عروسکها توسط غزل که هر چند آرزو میکند این عروسک ها برای او باشد اما وقتی میفهمد این عروسک ها برای عسل اند، آنها را به او برمیگرداند و مولف به این شیوه صداقت و راست کرداری را به کودک آموزش میدهد. و همچنین کار زیبای عسل که غزل را به خانه دعوت میکند تا با عروسکها بازی کند، قدرشناسی، پاداش دادن و انصاف داشتن را به کودکان یادآور می شود.» قره خانی همچنین ضمن تحلیل جلد سوم مجموعه قصه های من و عروسکام گفت: «در جلد سوم نیز با نگرانی عسل از سلامتی عروسک ها (آموزش نکات بهداشتی) و کمک کردن غزل در آمپول زدن به عروسک ها (همیاری) مواجه هستیم غزل مدتی تبلت خود را در اختیار عسل میگذارد و عسل گرفتار دنیای مجازی میگردد و از دنیای واقعی و عاطفی و ملموس خود (عروسک ها) فاصله میگیرد. تبلت تبدیل به دوستی میشود که همچون دشمن عمل میکند و مولف با طرح اثرات منفی تبلت و موبایل از نظر آسیب به چشم و گردن به کاهش عواطف ناشی از فقدان تماس رو در روی انسانها میپردازد.»
در ادامه نسیم عرب امیری ضمن تشکر از کارشناسان و حاضران در جمع، درباره انگیزه اش از کار در حوزه ادبیات کودک و نوجوان گفت: «مجموعه «قصه های من و عروسکام» دومین تلاش من در حوزه ادبیات مکتوب کودک و نوجوان بود و زمانی که انتشارات کتاب نیستان به من پیشنهاد نگارش کتاب کودک را داد، قبل از آن به هیج وجه در حوزه کودک کاری انجام نداده بودم. برای همین در این مورد با زنده یاد استاد زرویی در این مشورت کردم و ایشان تاکید کردند که کار برای کودکان کار بسیار سختی است و هر کسی نمیتواند در این حوزه کار درخوری انجام دهد و شما اگر میخواهید در این حوزه کار کنید باید خیلی بیشتر از ادبیات بزرگسال برایش زمان بگذارید یعنی هم دنیای کودک را بشناسی هم ادبیات و واژگانش را و از آن مهم تر اینکه دنیای کودکان زمان ما با دنیای کودکان امروز کاملا متفاوت است بنابراین من با توجه به مشورتی که از استاد زرویی گرفتم و بنا به پیشنهاد انتشارات کتاب نیستان وارد این حوزه شدم. بعدتر به شکل اتفاقی در حوزه فیلمنامه‌نویسی نیز پیشنهاداتی در حوزه کودک و نوجوان به من شد و نتیجه اش شد نگارش چندین فیلم سینمایی و سریال در این حوزه و اما مهم ترین چیزی که برای من در حوزه ادبیات کودک و نوجوان اهمیت دارد اول این است که کودک حرفم را بفهمد و از آنجا که خودم دنیای ذهنی بازیگوشی دارم و مانند کودکان زندگی میکنم توانستم به این هدف نزدیک شوم و از طرف دیگر خوشبختانه در این سالها از نعمت حضور کودکان در میان اقوام نزدیک برخوردار بودم و همین امر موجب شد که اولین مخاطبان و منتقدان من کودکان باشند . نکته دیگری که برای من در این حوزه به شدت اهمیت داشت تاثیر گذاری بود من فکر میکنم هیچ مخاطبی به اندازه کودکان از آنچه میخوانند و میشنوند تاثیر نمیپذیرد طوری که ما با یک کتاب بد میتوانیم بر زندگی یک کودک تاثیر نامطلوبی بگذاریم که زندگی اش تغییر کند و با یک کتاب خوب میتوانیم ارزشی را در ذهنش حک کنیم که تاثیری بزرگ در زندگی اش بگذارد برای من این تاثیر گذاری از همه چیز مهم تر است و وقتی به بررسی کتاب های ادبیات کودکان و نوجوانان امروز پرداختم متوجه خلاء بزرگی در این حوزه شدم و تصمیم گرفتم برای تاثیرگذاری بیشتر وارد این حوزه شوم». در پایان نشست مسئولین فرهنگسرای رسانه با حضور کارشناسان و مولف به رونمایی از مجموعه کتاب «قصه های من و عروسکام» پرداختند.
انتهای پیام/