در سال۲۰۱۰ همزمان با اعلام رسمی میزبانی قطر در رقابت‌های جام‌جهانی ۲۰۲۲، ایران به‌عنوان متحد منطقه‌ای، به صورت رسانه‌ای از تمایل خود برای میزبانی مشترک از هواداران فوتبال در این جام خبر داد.
اخبار منتشر شده درباره فرصت‌سازی از جام جهانی قطر سبب شد تا برخی از سرازیر شدن منابع مالی هنگفت به ایران خبر بدهند و کارشناسان گردشگری، این جام را فرصتی استثنایی برای جذب توریست‌ها دانستند؛ ۱۲ سال مصاحبه پشت مصاحبه و وعده‌های مختلف داده شد، از چند سال پیش از شروع این رقابت‌ها، افراد زیادی از مسئولان حوزه ورزشی، گردشگری و ... سخن گفتند اما نتیجه چه شد؟
سهم صفردرصدی
بعد از انجام این مسابقات، تارنمای فُرواردکِی (ForwardKeys) در گزارشی تحقیقی اعلام کرد، سهم ایران از مشارکت و درآمدهای جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر «صفر درصد» است. این سایت که گرایش‌های سفر را مشخص می‌کند با سهم‌بندی کشورهای خاورمیانه نوشت: رزرو بلیت‌های پرواز از امارات به قطر در روزهای برگزاری بازی‌ها نسبت به سال گذشته، ۱۰۰ برابر شده است. حتی سهم شهرهای مختلف در منطقه براساس میزبانی از هواداران جام خارج از قطر اعلام شد که بر این اساس دبی ۶۵ درصد، ابوظبی ۱۴ درصد، جده ۸ درصد، مسقط ۶ درصد و مدینه نیز ۳ درصد از این سهم را به خود اختصاص دادند.
فیفا نیز به طور رسمی اعلام کرد کشور امارات به‌عنوان کشور معین قطر انتخاب شده است؛ آن هم در حالی که برخی از مسئولان در ایران تا آستانه برگزاری این جام، همچنان پافشاری داشتند که «کیش» میزبان مشترک هواداران فوتبال جام‌جهانی قطر است!
فیفا به طور رسمی اعلام کرد امارات به‌عنوان کشور معین قطر انتخاب شده؛ آن هم در حالی که برخی از مسئولان در ایران تا آستانه برگزاری این جام، همچنان پافشاری داشتند که «کیش» میزبان مشترک هواداران فوتبال جام‌جهانی قطر است!گرچه این رقابت‌ها به پایان رسید اما نمی‌توان از این مساله به‌سادگی عبور کرد زیرا ما به مدت ۱۲ سال فرصت داشتیم با استفاده از این موقعیت، گردشگران زیادی را به جزیره زیبا و توریستی کیش بیاوریم اما آنچه در عمل دیدیم، واقعیت دیگری بود و نتوانستیم از این فرصت استثنای بهره‌مند شویم.
برای روشن شدن این موضوع، به واکاوی سخنان مسئولان در سال‌های گذشته پرداختیم.
وعده‌های سال ۱۳۸۹
محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهوری وقت در سال ۱۳۸۹ در رابطه با برگزار جام جهانی در قطر گفت «جام‌جهانی در سال ۲۰۲۲ حادثه بزرگ ورزشی است که می‌تواند سطح فوتبال کشورهای حوزه خلیج‌فارس و منطقه خاورمیانه را ارتقاء بخشد. ما آماده همکاری با قطر به‌منظور برگزاری هرچه بهتر این بازی‌ها هستیم. امیدوارم ما هم سهم مناسبی برای حضور در این بازی‌ها داشته باشیم.»
شیخ حمد بن‌خلیفه آل‌ثانی امیر سابق قطر نیز همان زمان گفته بود «امیدواریم میزبانی قطر انگیزه‌ای برای فعالیت گسترده کشورهای منطقه به منظور ارتقای سطح فوتبال آن‌ها باشد.» وی در آن زمان در دیدار با «علی سعیدلو» متولی حوزه ورزش کشور گفته بود: «شرکت‌های ایرانی در زمینه ساخت‌وساز می‌توانند کمک‌های شایانی در تکمیل پروژه‌های قطر برای برگزاری هرچه زیباتر رقابت‌های جام‌جهانی ۲۰۲۲ داشته باشد و من در حضور شما از همین حالا حمایت خود را از این شرکت‌ها اعلام می‌کنم.»
عبدالله سهرابی سفیر وقت ایران در قطر نیز گفته بود «همین حالا هم پیمان‌کاران بسیاری از شرکت‌های ایرانی در قطر فعالیت می‌کنند اما پس از گفت‌وگوی دو رئیس دولت، بحث همکاری‌های مشترک دو کشور در مورد ساخت امکانات جدید آغاز شده و امیدواریم ایران بتواند کمک شایانی به همسایگان قطری داشته باشد.»
وعده‌های سال ۱۳۹۷
پس از این صحبت‌ها، همه چیز به وادی فراموشی سپرده شد تا اینکه فروردین‌ماه ۱۳۹۷ مسئولان دوباره شروع به اظهارنظر کردند.
مسعود سلطانی‌فر وزیر وقت ورزش در فروردین‌ماه ۱۳۹۷ گفت «قطر به هنگام برگزاری جام‌جهانی می‌تواند از امکانات ورزشی جزیره کیش بهره‌مند شوند. در جزیره زیبا و توریستی کیش که در نزدیکی قطر قرار دارد، بیش از ۸۰ هتل بزرگ و امکانات ورزشی ساخته شده و قطر در طول برگزاری جام‌جهانی در این کشور، می‌تواند از این امکانات برای برگزاری اردوهای ورزشی کشورهای مختلف استفاده کند.»
جانی اینفانتینو رئیس فیفا نیز در خردادماه ۱۳۹۷ در سخنانی درباره مشارکت ایران با قطر برای برگزاری جام جهانی گفته بود «ایران با قطر برای برگزاری جام‌جهانی مشارکت داشته باشد؟ شاید. هر چیزی امکان‌پذیر است. فعلاً باید گام به گام پیش برویم.»
مهدی تاج رئیس وقت فدراسیون فوتبال بعد از دیدار با «شیخ حمد» همتای قطری خود در شهریورماه ۱۳۹۷ گفت «آماده کمک کردن به قطر برای میزبانی جام‌جهانی هستیم.»
حسن روحانی رئیس‌جمهوری وقت نیز شهریورماه ۱۳۹۷ در صحبت تلفنی با «شیخ تمیم بن‌حمد بن‌خلیفه آل‌ثانی» امیر قطر گفته بود «می‌توانیم همکاری دوجانبه در زمینه برگزاری جام‌جهانی داشته باشیم. شرکت‌های ایرانی برای صدور خدمات فنی و مهندسی بویژه مشارکت در اجرای پروژه‌های عمرانی قطر برای بازی‌های جام‌جهانی کاملاً آمادگی دارند.»
حسن التاوادی رئیس کمیته سازماندهی جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر در آبان‌ماه همان سال گفت «قطر چند پیشنهاد از کشورهای مختلف در رابطه با مشارکت در میزبانی تیم‌ها در طول جام‌جهانی دریافت کرده است. اینکه می‌گویند قرار است ایران با ما مشارک کند، قطعی نیست. در حال بررسی هستیم. فیفا در این باره تصمیم می‌گیرد.»
حسن الذوادی دبیر کمیته پروژه‌ها و میراث جام‌جهانی نیز در آبان‌ماه ۱۳۹۷ مدعی شد ترجمه این خبر اشتباه بود که ایران با ما در برگزاری جام‌جهانی مشارکت می‌کند!
ضرغامی: قرار بود مسافران جام‌جهانی را به وسیله کشتی «سانی» جابه‌جا کنیم اما دولت قطر امکان پهلودهی این کشتی و شناورهای ایرانی را ندادوعده‌های سال ۱۳۹۹
پس از این صحبت‌ها بار دیگر سکوت خبری درباره مشارکت ایران در جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر تا سال ۱۳۹۹ پابرجا ماند. تا اینکه خردادماه ۱۳۹۹ روحانی رئیس‌جمهور وقت در تماس با امیر قطر گفت بود «در زمینه مشارکت در میزبانی جام‌جهانی، ایران نیز آماده است در زیرساخت‌ها و تامین نیازمندی‌های مورد نظر حضور داشته باشد.»
غلامحسین مظفری مدیرعامل سابق منطقه آزاد کیش نیز همان زمان در این رابطه گفت «ما اگر بتوانیم جذابیت بیشتری فراهم کنیم و خطوط پروازی مناسب در اختیار طرف مقابل قرار دهیم، با توجه به اینکه فاصله زمانی بازی‌های تیم‌ها سه روز است و از سویی این‌جا نیاز به ویزا ندارد، هواداران می‌توانند این فاصله را در کیش بگذرانند و حتی با آماده‌سازی زیرساخت‌ها تمرین تیم‌ها نیز در جزیره برگزار شود.»
بخش هتل‌داری کشور نیز درصدد استفاده از این فضا بود به‌گونه‌ای که مسیح‌الله صفا رئیس جامعه هتلداران در خردادماه ۱۳۹۹ گفت «باید ظرفیت اقامت و پذیرایی را در جزیره کیش افزایش دهیم. قول می‌دهیم ۴ هزار اتاق برای دوران جام‌جهانی، آماده کنیم. اگر تیم‌های خارجی نیامدند، به هرحال ایرانی‌هایی که قصد تماشای این بازی‌ها را دارند با توجه به مسافت نزدیک کیش و قطر و تفاوت هزینه‌ها می‌توانند در هتل‌های کیش اقامت داشته باشند.»
سیدرضا صالحی‌امیری رئیس وقت کمیته ملی المپیک نیز در تیرماه ۱۳۹۹ از اردوی تیم‌های خارجی در کیش سخن گفته بود «درباره مشارکت در میزبانی جام‌جهانی با معاونان رئیس‌جمهور و مدیران دو جزیره کیش و قشم صحبت کردیم. قرار شد در تفاهم‌نامه، بندی باشد که برای برپایی اردوهای تیم‌های ملی کشورهای مختلف برای جام‌جهانی از ظرفیت این دو جزیره استفاده شود! البته در حال حاضر زیرساخت‌های خوبی در این دو جزیره وجود ندارد. متاسفانه زمین خوبی در دو جزیره قشم و کیش نداریم و امیدوارم در یکی، دو سال آینده این اتفاق رخ دهد.»
وعده‌های سال ۱۴۰۰
با پایان دولت دوازدهم، وعده‌های داده شده هیچکدام به سرانجام نرسید و این روند درسال ۱۴۰۰ هم ادامه یافت.
سعید محمد دبیر وقت شورای عالی مناطق آزاد در آبان‌ماه ۱۴۰۰ گفت «برنامه‌ریزی کاملی داریم تا با استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود در قشم و کیش، باعث شویم توریست‌هایی که برای جام‌جهانی با خرید بلیت هواپیما به کیش سفر کرده بودند، رضایت‌مندانه منطقه را ترک کنند!»
همچنین سهراب بناوند مدیرکل میراث فرهنگی هرمزگان در آبان‌ماه پارسال درباره جابه‌جایی گردشگران به قطر سخن گفته بود «کشتی «سانی» برای خدمت‌رسانی به گردشگران و مسافران جام‌جهانی قطر، هفته آینده با حضور وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در بندرعباس آماده حرکت می‌شود.»
عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث‌فرهنگی و گردشگری اسفندماه ۱۴۰۰ درباره بهره‌مندی ایران از ظرفیت جام جهانی گفت «ما برای جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر برنامه‌ریزی کرده‌ایم. پیرو سفر اخیر رئیس‌جمهور قطر قرار شد در رأس هیأت کاملی از ایران به قطر سفر کنیم تا پیگیری‌های لازم را در این باره داشته باشیم و ظرفیت‌هایی را که دولت قطر فراهم کرده است، فعال کنیم. در زمان جام‌جهانی جمعیت قابل توجهی از تماشاگران جهان به قطر سفر می‌کنند که عمدتاٌ جوان هستند. برای ما فرصتی استثنایی است. برای مراکز اقامتی جزایر ایران برنامه‌ریزی می‌کنیم. مناطق آزاد هم برنامه‌ریزی خوبی کرده است.»
اسفندماه پارسال محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهوری نیز گفت «مشارکت و همکاری ایران با قطر برای برگزاری جام‌جهانی ۲۰۲۲ می‌تواند نقطه عطفی در معرفی ظرفیت‌های گردشگری کشورمان به تماشاگران شرکت‌کننده در جام‌جهانی و گردشگران خارجی باشد.»
اما با وجود این سخنان، حسن التاوادی رئیس کمیته سازماندهی جام‌جهانی، اسفندماه پارسال گفت «همکاری با ایران برای برگزاری جام‌جهانی؟ این جزئی از برنامه اجرایی است اما چیزی که واضح است اینکه باید این موضوع با فیفا در میان گذاشته شود و تصمیم‌گیری کنیم.»
سجادی: اگر می‌خواستیم از ظرفیت قطر استفاده کنیم باید از چند سال پیش، اقدامات شروع می‌شد. می‌توانستیم در جنوب کشور اتفاقات خوبی را رقم بزنیم و حداقل می‌شد اردوی برخی تیم‌ها و دیدارهای تدارکاتی انجام شودوعده‌هایی که به سرانجام نرسید
فروردین‌ماه امسال بود که جاسم بن‌سیف السلیطی وزیر حمل‌ونقل و ارتباطات قطر بعد از نشست با همتای ایرانی خود گفت: «یکی از موارد مهم همکاری‌های بین ایران و قطر موضوع جام‌جهانی است که می‌توانیم با رفع موانع، سبب گسترش روابط دوجانبه بین دو کشور باشیم.»
در همین ماه، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری در تماس با «شیخ تمیم بن‌حمد بن‌خلیفه آل‌ثانی» امیر قطر، به آمادگی جمهوری اسلامی ایران در برگزاری هرچه بهتر و باشکوه‌تر بازی‌های جام‌جهانی در جزیره کیش و سایر جزایر نزدیک به قطر اشاره و خاطرنشان کرد که کشورمان هرگونه کمک مورد نیاز را ارائه کند. شیخ تمیم امیر قطر نیز گفت: «در خصوص همکاری دو کشور در برگزاری رقابت‌های جام‌جهانی بزودی وزیر راه قطر در جزیره کیش با همتای خود درباره شیوه همکاری‌ها دیدار و مذاکره خواهد داشت.»
امیر قطر همچنین اردیبهشت‌ماه امسال بعد از دیدار با آیت‌الله رئیسی در تهران، بدون کوچک‌ترین اشاره‌ای به همکاری با ایران برای مشارکت در برگزاری جام‌جهانی، فقط اعلام کرد با رئیس‌جمهوری ایران درباره مناقشات موجود در منطقه سخن گفته است.
سخن گفتن درباره استفاده از ظرفیت جام جهانی به خردادماه امسال نیز کشیده شد و عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی و گردشگری گفت: «استفاده حداکثری از ظرفیت گردشگری مسابقات جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر در دستور کار دولت است.» ضمن آنکه مرحوم رستم قاسمی وزیر وقت راه و شهرسازی نیز مهرماه امسال گفته بود، «ایرانی‌ها می‌توانند صبح با استفاده از کشتی کروز به قطر مسافرت کنند و بازی مورد نظرشان را تماشا کرده و شب به کشور برگردند.»
تا اینکه حمید سجادی وزیر ورزش مهرماه امسال با اذعان به ناتوانی کشور در بهره‌مندی از ظرفیت جام جهانی قطر، اعلام کرد: «اگر می‌خواستیم از ظرفیت قطر استفاده کنیم، باید از چند سال پیش، اقدامات شروع می‌شد. می‌توانستیم در جنوب کشور اتفاقات خوبی را رقم بزنیم و حداقل می‌شد اردوی برخی تیم‌ها و دیدارهای تدارکاتی انجام شود.»
نکته مهم درباره فرصت از دست رفته ایران در جام‌جهانی برای بهره‌مندی چند منظوره بویژه گردشگری را در سخن ضرغامی وزیر گردشگری باید جست‌وجو کرد که ۱۰ روز پیش از شروع جام‌جهانی گفت «قرار بود مسافران جام‌جهانی را به وسیله کشتی «سانی» جابه‌جا کنیم اما دولت قطر امکان پهلودهی این کشتی و شناورهای ایرانی را نداد.»
