اکنون که به روزهای پایانی سال پر رخداد ۱۴۰۱ رسیده‌ایم، خبرهای خوش از تحرکات دیپلماتیک بی‌سابقه فراقوه‌ای، سپری کردن این سال پرتب و تاب را آسوده‌تر کرده است.
سفر غیرمنتظره بشار اسد به تهران
روز ۱۸ اردیبهشت، بشار اسد به تهران سفر کرد، سفری از پیش اعلام نشده، به مدت نیم روز؛ این دومین سفر رییس جمهوری سوریه به ایران از سال ۲۰۱۱ و آغاز بحران و جنگ داخلی این کشور تاکنون بود. رئیس‌جمهور سوریه در سفر به تهران با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی و سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری به صورت جداگانه دیدار و گفت‌وگو کرد.
تلاش‌ها برای زنده نگه داشتن مذاکرات
۲۱ اردیبهشت؛ بعد از گذشت دوماه وقفه در مذاکرات وین به دلیل برخی تحولات بین‌المللی از جمله حمله روسیه به اوکراین و کشمکش‌های تهران_واشنگتن بر سر برخی مسائل باقی مانده در مذاکرات، «انریکه مورا» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده گفت‌وگوهای وین بعد از دو ماه وقفه ایجاد شده در مذاکرات وین به تهران آمد. سفری که در پی پیشنهاد «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در گفت‌وگوی تلفنی با امیرعبداللهیان و استقبال وزیر خارجه ایران انجام شد.
سفر مورا به تهران آن هم برای دومین بار در سال جاری (سفر نخست هفتم فروردین ماه) و دو ماه پس از وقفه در مذاکرات در حالی انجام شد که از ۲۰ اسفند ماه ۱۴۰۰، دور هشتم مذاکرات در وین به منظور رفع تحریم‌ها در پی زیاده‌خواهی‌های آمریکا با وقفه روبرو شد و از آن زمان مورا به تبادل پیام‌ها بین ایران و آمریکا ادامه داد.
مذاکرات وین از زمان روی کار آمدن دولت بایدن در سال ۲۰۲۱ در راستای احیای توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌های ایران آغاز شده بود، در این دور مذاکرات، اتحادیه اروپا نقش مبادله دیدگاه‌های تهران و واشنگتن را برعهده داشت.
اما سفر مورا به تهران در حالی انجام شد که ۵ اردیبهشت ماه سناتورهای آمریکایی طرحی را با هدف جلوگیری از احیای برجام و لغو تحریم‌ها علیه سپاه پاسداران تصویب کردند.
طرح مذکور که اقدامی غیرالزام‌آور برای دولت آمریکا بود، از کاخ سفید می‌خواست تا زمانی که تهران یکسری از پیش‌شرط‌های دشوار از جمله محدود کردن فعالیت موشکی بالستیک را نپذیرفته، به توافق هسته‌ای بازنگردد. این طرح همچنین به دولت بایدن هشدار می‌داد که حذف سپاه پاسداران از لیست سازمان‌های تروریستی و لغو تحریم‌ها علیه آن را در هیچ توافق هسته‌ای جدیدی با ایران نگنجاند. قبل از آن هم طرح ضد ایرانی دیگری برای حفظ تحریم‌ها علیه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و با هدف محدود کردن تجارت نفتی ایران و چین، تصویب شده بود.
برخلاف بدبینی‌ها نسبت به نتیجه سفر انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران، گفته شد سفر او دستاورد تازه‌ای برای ازسرگیری مذاکرات احیای برجام در وین در پی داشت، آن‌گونه که جوزپ بورل، نماینده عالی سیاست خارجی اروپا گفت این گفت‌وگوها «نتیجه‌ای فراتر از انتظار در پی داشت.» او گفت که «مذاکرات به بن‌بست رسیده از بن‌بست خارج شده‌اند.» حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران هم در توییتی پس از این سفر از «در دسترس بودن توافق» در صورت «تصمیم سیاسی در واشنگتن» خبر داد.
بلافاصله بعد از ترک تهرانِ انریکه مورا، جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که در پی این سفر، توافق شده است تا مذاکرات بعد از دو ماه توقف دوباره از سر گرفته شود.
سفر جوزپ بورل به تهران
تیر ماه شد، در این روزها فضا منفی شده بود، بار قبل که انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران آمد، نتیجه سفرش چندان امیدوارکننده به نظر نمی‌رسید. چراکه حتی شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران قطعنامه صادر کرد و ایران هم موضع تندی درباره این قطعنامه گرفت و اعلام کرد دوربین‌های نظارتی آژانس را خاموش می‌کند.
اما ماجرای سفر بورل ( ۴ تیرماه) به تهران متفاوت بود. بسیاری اعلام کردند حضور بورل در کنار معاونش، مورا این پیام را دارد که این سفر متفاوت است و احتمالا او پیامی مهم از واشنگتن دارد. پیامی که گویا به مقامات ایران اعلام شد و موافقت آنها برای ادامه مذاکرات را جلب کرد. چراکه امیر عبدالهیان هم پس از جلسه با بورل، اعلام کرد مذاکرات رفع تحریم ها به زودی آغاز می‌شود.
البته ایران در جریان گفت‌وگوهای وین بارها تاکید کرده بود که پس از تجربه خروج یکجانبه آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها این‌بار در مسیر احیای برجام خواهان ضمانت‌های اقتصادی برای بهره‌مندی از رفع کامل تحریم‌هاست.
سفر همزمان پوتین و اردوغان به تهران
در روزهای پایانی تیرماه، موضوع سفر همزمان «ولادیمیر پوتین» و «رجب طیب اردوغان» روسای جمهوری روسیه و ترکیه به ایران خبرساز شد. رئیس جمهوری ترکیه شامگاه دوشنبه ۲۷ تیر ماه وارد ایران شد، پوتین نیز فردای آن روز (سه شنبه) به تهران آمد.
پوتین و اردوغان به ایران سفر کردند تا دور جدیدی از مذاکرات صلح آستانه در خصوص بحران سوریه را به میزبانی ایران برگزار کنند. فرآیند صلح آستانه ابتکاری است که به وسیله سه کشور ایران، روسیه و ترکیه و با هدف پایان دادن به بحران سوریه تشکیل شده و چندین دوره مذاکراتی را پشت سر گذاشته است. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران و روسیه خواهان بقای حکومت فعلی سوریه و در مقابل ترکیه مخالف دولت فعلی است. اما شرایط میدانی و تحولات به گونه‌ای است که برای سه طرف منافع مشترکی تعریف شده و این سه کشور را به همکاری بیشتر با یکدیگر ترغیب کرده است.
در جریان این سفر، شرکت ملی نفت ایران تفاهم‌نامه‌ای استراتژیک با غول گازی روسیه، گازپروم، امضا کرد که ارزش تقریبی آن ۴۰میلیارد دلار اعلام شد.
تزریق گاز به سانتریفیوژها
۱۰ مرداد، «بهروز کمالوندی» سخنگوی سازمان انرژی اتمی اعلام کرد که دستور راه‌اندازی و تزریق گاز به صدها ماشین سانتریفیوژ از جمله ماشین‌های پیشرفته در راستای اجرای قانون اقدام راهبردی صادر شده و این موضوع قبلا به اطلاع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسیده است.
وی اعلام کرده بود، این کار در راستای اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران صورت می‌گیرد و همین طور در راستای رسیدن به حداقل میزان غنی سازی ۱۹۰ هزار سو که کف نیاز کشور است.
شب فرجامِ برجام
مذاکرات رفع تحریم‌ها روزهای حساسی را از سر می گذراند. ۱۸ مرداد، ۴ روز مذاکرات فشرده در سه نوبت صبح، ظهر و شب میان اعضای باقیمانده در برجام و آمریکا در دو سطح روسای هیات‌ها و کارشناسی به دو روایت متفاوت منتهی شد. روایتی که از زبان انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده گفت‌وگوها شنیده شد، این بود که متن نهایی توافق به دست آمده و اکنون اعضای برجام به علاوه آمریکا باید در پایتخت‌ها درباره رد یا پذیرش آن تصمیم‌گیری کنند. روایت طرف ایرانی با روایت مورا متفاوت بود. ایران می‌گفت متنی که انریکه مورا روی میز گذاشته حاوی ابتکارهایی برای حصول توافق است که تهران نظرات اولیه را درباره آن داده و به بررسی بیشتر نیاز دارد.
در ۲۴ ساعت پس از پایان این دور از مذاکرات وین، مقام‌های آگاه اروپایی و آمریکایی فضای رسانه‌ای پیرامون آنچه در وین گذشت را در دست گرفته و اینگونه وانمود کردند که توپ در زمین تهران است. توپی که به گفته مقام‌های اروپایی دیگر امکان پاسکاری آن وجود ندارد یا باید به دروازه توافق راه پیدا کند یا به اعلام پایان پروسه مذاکرات منتهی شود.
پاسخ تهران به متن پیشنهادی اروپا
روز ۲۵ مرداد حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه از ارائه پاسخ تهران به متن پیشنهادی اروپا خبر داد و گفت: تا نیمه شب دوشنبه ۲۴ مرداد، آخرین جمع‌بندی راجع به مسائل باقیمانده را به صورت مکتوب به هماهنگ‌کننده اتحادیه اروپا تحویل می‌دهیم.
قریب به یک هفته پیش از آن بود که انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات احیای برجام با قراردادن متنی روی میز در پایان ۴ روز مذاکره فشرده در وین پایتخت اتریش اعلام کرد که فرصت برای چانه‌زنی بیشتر برای تغییر متن به پایان رسیده و تهران و واشنگتن باید در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت پاسخ خود را به این متن ارایه کنند.
به گفته مورا امکان مذاکره مجدد درباره جزییات این متن وجود نداشت و دو طرف باید پاسخ خود را به بله و خیر مختصر می‌کردند. رویکردی که با موافقت تلویحی آمریکا و برخورد محتاطانه ایران روبه‌رو شد. یک منبع آگاه ایرانی در همان مقطع اعلام کرد که از نظر ایران آنچه از سوی اتحادیه اروپا ارایه شده متن نهایی نیست و صرفا جمع‌بندی انریکه مورا از گفت‌وگوها در چند ماه اخیر است که ایران آن را برای بررسی جامع‌تر در تهران به بحث و بررسی خواهد گذاشت.
سفر رئیسی به ازبکستان و حضور در اجلاس شانگهای
۲۳ شهریور؛ سیدابراهیم رییسی رییس‌جمهور به دعوت رسمی «شوکت میرضیایف» همتای ازبک خود برای حضور در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای عازم سمرقند پایتخت ازبکستان شد. این دومین حضور رییس‌جمهور ایران در دوره ریاست‌جمهوری خود در اجلاس شانگهای بود. در نشست سال گذشته سند عضویت دایم جمهوری اسلامی ایران به تایید سران کشورهای عضو سازمان همکاری‌های شانگهای رسید تا تهران سرانجام پس از سال‌ها تلاش، امکان تبدیل شدن به نهمین عضو اصلی این سازمان بین‌المللی را پیدا کند.
عضویت در سازمان شانگهای از آن جهت اهمیت دارد که حضور در پیمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بسیار ارزنده است و هر چه ارتباطات ما با کشورهای دنیا بیشتر باشد و حضور پررنگ‌تری داشته باشیم برای ایران بسیار موثر است و می‌توان از ظرفیت سایر کشورها برای تامین کالاها و مواد اولیه بهره برد. هر چه تعاملات بیشتری با دنیا داشته باشیم این امر می‌تواند امنیت بیشتری را در حوزه اقتصادی برای کشورمان به دنبال آورد.
سفر رئیسی به سازمان ملل
در آستانه نخستین سفر سید ابراهیم رئیسی به مجمع عمومی سازمان ملل اتفاق تلخی در کشور رقم خورد، مرگ مهسا امینی.
قرار بود هفتادوهفتمین نشست مجمع عمومی، پس از دوسال میزبانی مجازی سازمان ملل به دلیل همه‌گیری کرونا، به صورت حضوری برگزار شود.
هرچند که رییس‌جمهور ایران پیش از عزیمت به نیویورک در تماس تلفنی با خانواده مهسا امینی وعده پیگیری این پرونده تا مشخص شدن تمامی ابعاد را داد اما به هرحال همزمانی این مساله با نخستین سفر رییسی به نیویورک (۲۸ شهریور) بر فضای عمومی تاثیرگذار بود و مقام‌های اروپایی و آمریکایی بیانیه‌هایی در انتقاد از برخورد گشت ارشاد، منتشر کردند.
حسین امیر عبداللهیان وزیر خارجه دراین باره در حساب توییتری خود نوشت: «دستور تحقیق در مورد فوت تراژیک مهسا، که چنانکه رییس‌جمهور گفت، مانند دختران خود ما بود، صادر شده است. حقوق بشر، برای ایران ارزشی ذاتی دارد؛ برخلاف کسانی که به آن به چشم ابزاری علیه رقبا می‌نگرند. آمریکا باید به جای ریختن اشک تمساح، به تروریسم اقتصادی پایان دهد.»
رئیسی در نیویورک با امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه، شارل میشل رئیس شورای اتحادیه اروپا، رئیس جمهوری بولیوی، نخست وزیر پاکستان، رئیس جمهوری سوئیس و نخست وزیر عراق و …دیدار کرد.
ایرنا آن روز گزارش داد دیدار این دو مقام سیاسی حدود یک ساعت‌ونیم به طول انجامید. رئیس جمهوری فرانسه در این دیدار از رئیسی برای سفر به فرانسه دعوت رسمی به عمل آورد.
رئیسی در دیدار با شارل میشل رئیس شورای اتحادیه اروپا، نیز بر روی بسته شدن پرونده‌های پادمانی تاکید کرد و گفت: «اگر مسائل پادمانی حل نشود چه تضمینی وجود خواهد داشت که در فردای توافق دوباره سه کشور اروپایی اقدام به پیشنهاد و پیگیری صدور قطعنامه علیه جمهوری اسلامی ایران نکنند، بنابراین مطالبات ایران برای حل مسائل پادمانی کاملاً منطقی است.»
سفر رییس جمهور چین به عربستان
کمتر کسی در ایران انتظار داشت که سفر سه روزه شی جین‌پینگ رییس‌جمهور چین به عربستان سعودی در روز ۱۶ آذر و دیدار با مقام‌های کشور میزبان به علاوه شرکت در نشست شورای همکاری خلیج‌فارس به حاشیه‌هایی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران منتهی شود.
آنچه که در جریان این سفر تا حدی غیرمنتظره به نظر می‌رسید به متن بیانیه مشترک چین و عربستان ارتباط داشت؛ متنی که اگرچه با رویکرد آن هنگام عربستان سازگار بود ولی انتظار نمی‌رفت که به دلیل روابط استراتژیک و راهبردی تهران- پکن با همراهی چین نگاشته و ایراد شود.
قضیه از این قرار بود که عربستان و چین در پی یک نشست دوجانبه بیانیه‌ای مشترک صادر کردند، در بخشی از این بیانیه از ایران خواسته شده که با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند و به معاهده منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای پایبند باشد. آنها در بخش دیگری از بیانیه خود بر اهمیت احترام ایران به اصول حسن همجواری و عدم دخالت این کشور در امور داخلی کشورها تاکید کردند.
نظر کارشناسان این بود که گام‌های بعدی پکن پس از سفر شی احتمالاً با هدف اطمینان دادن به ایران از بی‌طرفی چین و نشان دادن تساوی در روابط خواهد بود که اینگونه نیز شد. این استراتژی از یک الگوی آشنا پیروی می کند. نخست، چین یک مقام ارشد را به تهران اعزام کرد تا بی طرفی خود را در رقابت ایران و عربستان سعودی تقویت کند و بر سیاست دیرینه چین در عدم مداخله تاکید کند. سپس، پکن دیپلماسی دقیقی را برای برقراری ارتباط با هر دو کشور برای جلوگیری از ایجاد تنش انجام خواهد داد.
بهمن ماه و پروژه تهدیدسازی از ایران
درحالی که ناآرامی‌های پاییز گذشته، شرایط را برای کشور بغرنج کرده بود و روزهای سختی را از سر می‌گذراندیم؛ خبری نیز از مذاکرات رفع تحریم‌ها نبود، اروپا با سوءاستفاده از این فرصت به دنبال فشار بر ایران برآمد و با استفاده از موضوع حقوق بشر، هر روز یک برنامه پیاده می‌کرد.
۲۷ بهمن روزنامه گاردین خبر داد، دولت‌های آمریکا و بریتانیا تلاش می‌کنند با اتهام‌زنی به ایران در خصوص ارسال سلاح به یمن و روسیه، برای ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد پرونده‌سازی کنند. لندن و واشنگتن در تازه‌ترین تلاش‌های خود برای افزایش فشارها بر ایران، تصمیم گرفتند ایران را به نقض قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، از جمله قطعنامه‌های تحریم تسلیحاتی یمن و قطعنامه ۲۲۳۱ با ارسال پهپاد به روسیه متهم کنند.
از ناآرامی‌های پاییز گذشته به این سو، دولت‌های غربی در اتحادی کم‌سابقه مجموعه‌ای از اقدام‌ها را برای تحت فشار قرار دادن ایران انجام داده‌اند که عرصه را بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تنگ کنند و پارلمان اروپا ۲۹ دی با تصویب یک قطعنامه ضدایرانی، خواستار قرار گرفتن نام سپاه پاسداران در فهرست تروریستی اتحادیه اروپا شد.
هشدارهای کارشناسان و دیپلمات‌های پیشین در خصوص تلاش‌های مجموعه‌ای از قدرت‌های غربی و متحدان آنها برای معرفی کردن ایران به عنوان یک تهدید برای امنیت جهانی و مشروعیت‌زدایی از جمهوری اسلامی ایران در جامعه جهانی افزایش پیدا کرد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که ادعای ارسال تجهیزات نظامی ایرانی به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، توقف مذاکرات و اعتراض‌های پاییز گذشته در داخل کشور، عوامل اصلی تنش در روابط ایران و غرب است که به شکل بی‌سابقه‌ای باعث تهدید جایگاه ایران در جامعه جهانی شده است.
فرآیند اقدام‌های دیپلماتیک علیه ایران از آذرماه سال جاری و تصویب قطعنامه‌ای علیه ایران در شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و تعیین یک کمیته حقیقت‌یاب شروع شد، چند هفته بعد اعضای کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد به درخواست دولت‌های غربی به اخراج جمهوری اسلامی ایران از این نهاد سازمان ملل متحد رای دادند، همزمان اتحادیه اروپا، نخستین بسته تحریم‌های خود را علیه جمهوری اسلامی ایران در ۷ سال گذشته به بهانه سرکوب معترضان تصویب کرد، تحریم‌هایی که با گذشت سه ماه به زودی قرار است پنجمین بسته آن هم توسط اروپایی‌ها مصوب شود. دولت‌های اروپایی و ایالات متحده امریکا به صورت مرتب اعلام می‌کنند که گفت‌وگوهای احیای برجام دیگر در اولویت آنها قرار ندارد.
پس از آنکه، پارلمان اروپا ۲۹ دی در قطعنامه‌ای که ادعا شده بود در واکنش به تحولات اخیر در داخل ایران تصویب شده است، پیشنهاد داد کشورهای اروپایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دهند، روز دوشنبه در پی برگزاری جلسه شورای اروپا، مشخص شد که دولت‌های اروپایی تمایل چندانی برای عملی کردن این تصمیم ندارند.
بعد از این جلسه هم جوزپ بورل، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا و توبیاس بیلستروم، وزیر خارجه سوئد، در اظهارنظرهایی جداگانه تاکید کردند که به دلیل فقدان دلایل حقوقی کافی، امکان اجرای این خواسته پارلمان اروپا وجود ندارد و شورای اروپا نمی‌تواند بدون حکم دادگاه، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی اروپا قرار دهد. تحلیلگران و دیپلمات‌های غربی که با رسانه‌ها گفت‌وگو کرده‌اند، این اقدام را باعث تشدید تنش‌ها و بسته شدن درهای دیپلماسی با ایران توصیف می‌کنند.
هیات ایرانی با امیدهای بزرگ در پکن
دوشنبه شب ۲۴ بهمن ماه سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری در پاسخ به دعوت «شی جین‌پینگ» همتای چینی و به عنوان نخستین مهمان دولت چین در سال نو چینی راهی پکن شد.
در این سفر سه روزه، ۲۰ سند همکاری و یادداشت تفاهم میان ایران و چین امضاء و اجرایی شدن سند راهبردی ۲۵ ساله میان دو کشور پیگیری شد. رئیس جمهوری اسلامی ایران در این سفر با «شی جین پینگ» رئیس جمهوری خلق چین، «لی که چیانگ» نخست‌وزیر و «لی جان شو» رئیس کنگره ملی خلق چین دیدار و گفت‌وگو کرد.
سفر گروسی به تهران
«رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سرانجام ظهر روز جمعه ۱۲ اسفند وارد تهران شد؛ سفری که در بحبوحه اختلافات ایران و آژانس و انتشار گزارش اخیر درخصوص افزایش سقف میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران در برجام انجام گرفت. او در این سفر دو روزه علاوه بر مذاکره با رئیس سازمان انرژی اتمی با دیگر مقامات عالی‌رتبه کشور دیدار و ملاقات کرد.
کارشناسان اعتقاد دارند در حالیکه تبلیغات علیه برنامه هسته‌ای روز به روز شدیدتر می‌شود و مذاکرات برجامی نیز نتیجه‌ای نداشت، این سفر از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. بعد از دو دور مذاکره نیز، نشست مطبوعاتی مشترک آقای اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و آقای گروسی حاوی نکات مثبتی بود.
آشتی ایران و عربستان و دیپلماسی فراقوه‌ای
درست یک هفته پس از سفر رافائل گروسی به تهران، در روزهای پایانی سال پررنج ۱۴۰۱، به یکباره تحرکات بی‌سابقه‌ای در سیاست خارجی ایران آغاز شد.
از ۱۳ دی ۱۳۹۴ تا ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ بیش از ۷ سال طول کشید تا سرانجام مقام‌های ارشد ایران و عربستان نه در کشوری منطقه‌ای بلکه فرسنگ‌ها دورتر با میانجیگری چین نتیجه چند دور مذاکرات پشت پرده را علنی کرده و اعلام کنند که به یک نقشه راه برای عادی‌سازی رابطه دست یافته‌اند. خبر توافق میان ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط دوجانبه، قطعاً تحول قابل توجهی در مناسبات منطقه خاورمیانه به وجود خواهد آورد. ازسرگیری روابط ایران و عربستان، می‌تواند گام مهمی در جهت ثبات و امنیت منطقه باشد و تحولات مثبتی را برای منطقه رقم بزند.
در متن بیانیه سه جانبه ایران، عربستان و چین آمده بود که «در نتیجه گفت‌وگوهای انجام شده، جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی عربستان سعودی توافق کردند، ظرف حداکثر دو ماه، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفته و سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌ها را بازگشایی کنند».
در ادامه این بیانیه تاکید شده که «سه کشور اراده قاطع خود را جهت به‌کارگیری تمامی تلاش‌ها برای تقویت صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی اعلام می‌کنند.»
صاحبنظران معتقدند، دروازه بهبود روابط ایران با جهان عرب و کشورهای خلیج‌فارس، بهبود روابط تهران و ریاض است. «هنری کیسینجر» وزیر امور خارجه و مشاور امنیت ملی اسبق آمریکا نیز تاکید کرده توافق ایران و عربستان برای از سرگیری روابط سیاسی که با میانجیگری چین انجام شد، تغییری اساسی در وضعیت استراتژیک خاورمیانه است.
علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی پس از امضای بیانیه مشترک سه‌جانبه میان جمهوری اسلامی ایران، پادشاهی عربستان سعودی و جمهوری خلق چین در پکن گفت: سفر بهمن‌ماه «آیت‌الله رییسی» به چین و گفت‌وگوی «شی جین‌پینگ» رییس‌جمهور چین با رییس‌جمهور کشورمان، بستر شکل‌گیری مذاکرات جدید و بسیار جدی میان هیات‌های ایران و عربستان سعودی را فراهم کرد.
«محمد الجدعان» وزیر دارایی عربستان با اشاره به توافق تهران و ریاض گفت سرمایه‌گذاری عربستان در ایران بعد از توافق اخیر با سرعت گسترده انجام خواهد شد. او تاکید کرد فرصت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری در ایران ایجاد شده است و تا زمانی که به بندهای توافق احترام گذاشته شود، هیچ مانعی در این زمینه وجود نخواهد داشت.
کمتر از یک هفته بعد خبر دیگری آمد که دبیر شورای عالی امنیت ملی قرار است به امارات سفر کند. علی شمخانی ۲۵ اسفند در پاسخ به سفر« شیخ طحنون بن زاید آل نهیان» مشاور امنیت ملی امارات متحده به امارات سفر کرد. در این سفر مقامات بلندپایه اقتصادی و بانکی او را همراهی می‌کردند.
این سفر به قدری مهم بود که شیخ طحنون بن‌زاید مشاور امنیت ملی امارات در دیدار دبیر شورای عالی امنیت ملی با ابراز مسرت از سفر بسیار مهم دریابان شمخانی به امارات متحده عربی گفت: همکاری و مودت با کشور بزرگ و قدرتمند ایران برای امارات متحده بسیار مهم و مغتنم است.
دریابان شمخانی نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی، روز یکشنبه ۲۸ اسفند نیز در راس هیاتی عازم بغداد پایتخت عراق شد. عراق دومین شریک تجاری ایران است و حضور پر رنگ مقامات بانکی و اقتصادی در این سفرها، نشان می‌دهد که دولت سیزدهم ضمن تلاش فعال برای مدیریت چالش‌های سیاسی و امنیتی در روابط خارجی بر توسعه مناسبات تجاری و اقتصادی با همسایگان متمرکز است.
