یادداشت/ لردا طولابی
به گزارش یکتاپرس، گلونــی پارچــه ای ابریشــمی اســت کــه روی آن بتــه جقــه و نقــوش اســلیمی چــاپ شــده و در شــناخته شــده ترین شــکل آن ایــن نقــوش بــا رنگهــای ســفید، قرمــز و ســبز بــر زمینــه مشــکی نقــش بســته اســت و بــه عنــوان ســربند اســتفاده می شــود.
در کتـاب رنسـانس در پوشـشهای ایرانـی از دیربـاز تـا کنـون، نوشـته »همـا برازنـده« کار در بخـش پوشـش ســنتی بانــوان عشــایری لرســتان بــه گلونــی اشــاره شــده اســت در ایــن کتــاب در قســمتی بــا عنــوان »تـره و گلونـی« آمـده اسـت: »تـره پارچـه ابریشـمی مخصـوص اسـت کـه زنـان لـر بـه سـر می بندنـد و بـه لـری آن را )سـاوه( میگوینـد، تـره را در حالـت عـادی می بندنــد و بــرای شــرکت در مراســم جشــن و ســرور نوعــی از آن را بــه نــام )گل ونــی( کــه رنگیــن اســت روی تــره می بندنــد.«گلونــی، ســربندی باســتانی اســت کــه زنــان قــوم لــر به شــکل خاصــی بــه ســر میکننــد و بخشــی از پوشــش زیبــای زنــان و مــردان قــوم لــر اســت.
نســل جدیـد، از نـوع کوچـک آن بهعنـوان روسـری اسـتفاده میکنـد. ایـن روسـری بـا طـرح زیبـای سـنتی، بیـن دیگـر دختـران ایرانـی هـم طرفـدار زیـادی دارد و یکـی از سـوغاتهای لرسـتان اسـت. بـرای شـناخت بیشـتر فرهنــگ پوشــش در لرســتان بــا ما همــراه باشــید.َ گلونــی« در گویــش لــری به گونــه ای از گلونــی یــا »گل و از جنـس سـربند یـا روسـری چهارگـوش کـه معمـولاابریشــم بــا نقشهــای ســنتی اســت گفتــه میشــود
. ایــن پوششــی اســت کــه زنــان لــر بــه طــرز خاصــی بــه ســر می کننــد و بخشــی از پوشــش ســنتی زنــان و مـردان لرسـتان اسـت. دختـران نسـل جدیـد از نـوع کوچــک آن به عنــوان روســری اســتفاده می کننــد. ایــن روســری یکــی از ســوغاتهای لرســتان اســت.
ایــن ســربند درگذشــته در لبــاس مــردان هــم بــه کار میرفــت و به طــور کلــی ســربند و دســتار از زمــان مادهـا و هخامنشـیان در لبـاس مـردان و زنـان منطقـه ایــران اســتفاده می شــد.
دهخدا در وصف گلبندی مینویسد: نوعــی از جامه هــای رنگیــن کــه بــه هنــدی باندهنــو گوینــد.
نظــام دســت غیــب بــه در بیــت زیــر بــه زیبایــی ایــن پارچــه اشــاره میکنــد:
همچو گلبندی که تا افتد گلی بندد بجا
داغ دیگر مینهم یک داغ چون بهتر کنم
ملـا مفیـد بلخـی در بیـت زیـر بـه ایـن پارچـه اشــاره کرده اســت:
اگرترا سر آرایش است چون طاووس
لباس گلبدن داغ میتوان پوشید
میریحیـی شـیرازی نیـز در بیـت زیـر نـام ایـن پارچــه را برده اســت:
هوایش کار پوشش مختصر کرد.
چو گلبن گلبدن باید به برکرد
تاریخچه گلونی
ســربند در گذشــته در لبــاس مــردان هــم بــه کار میرفــت و به طــور کلــی گفتــه میشــود کــه ســربند و دسـتار ، پوششـی بـا سـه هـزار سـال قدمـت اسـت و از زمــان مادهــا و هخامنشــیان در لبــاس مــردان و زنــان ایران زمیــن اســتفاده شــده اســت.
بــر اســاس بیـان مورخانـی چـون هـرودت، ریشـه سـربند، آنهـم ســربند لُــری بــه هخامنشــیان و مادهــا برمیگــردد. بــر اســاس شــواهد و نوشــته های تاریخــی، ســربند از اجــزای لباسهــای ایرانــی همــه ایرانیــان، وابســته بــه آن و جدایی ناپذیــر اســت. »دیاکونـوف« روسـی در کتـاب »تاریـخ مـاد« ، پوشـش ایرانــی را توصیــف میکنــد و ســربند را در مــورد زن و مـرد ایرانـی ، هـر دو بـه کار میبـرد. وجـود دسـتاری یــا ســربندی بــه دور ســر در نقــش برجســته های تاریخــی تائیــد میشــود. در دوران میــادی و حتــی پیــش از مادهــا هــم زنــان و هــم مــردان دســتار یــا همـان سـربند بـر سـردارند.
در سـالنامه های آشـوریان نیــز می بینیــم کــه ایــن دســتار هــم بــر ســر زنــان و هــم بــر ســر مــردان وجــود دارد و در توصیــف اقــوام زاگــرس، آشــوریان، عیلامیهــا و مادهــا از ایــن ســربند یــاد میشــود و در میــان نقــش برجســته های به جامانــده ایــن ســربند به وضــوح دیــده میشــود. در لرســتان کتیبه هــای به دســت آمــده اســت کــه تصاویــر مــرد و زن را بــا ســربند و دســتار نشــان میدهــد و بیشــتر مورخــان در توصیف ایشــان از پوشــش اقــوام ایرانــی بــه ایــن دســتار یــا همــان ســربند اشــاره واضــح و مشــخص داشــته اند.
در دوره ُ هــای متأخــر نیــز کاربــرد گَلونــی شــکل رایجتــری پیــدا میکنــد و به عنــوان مثــال در دوره قاجــار در عکسهــای گرفته شــده مــردان بــا پوشــش گَلونــی دیــده میشــوند. مــردان گلونــی را دور »شــوکالو« یــا همــان کاله لریانــی مرســوم در منطقــه لرســتان می بســتند و بــه گاه مهمانــی یــا جنــگ ، به منظــور تزییــن و یــا نگهدارنــده کاله از آن اســتفاده می کردهانــد.
در نقــش آناهیتــا بــر روی یــک پــاک گچبــری درمحوطـه برزقبالـه لرسـتان، آناهیتـا درسـت ماننـد زنـان لــر، ســربندی بــه دور ســر بســته اســت و گیســوان بافتـه و طنـاب پیچـش از زیـر آن هویداسـت. همچنیـن در دوران ساســانی نمونــهای از ســربند دیــده میشــود کــه بســیار شــبیه گلونــی امــروزی لرســتان اســت. در گــزارش مردم نــگاری خرم آبــاد نیــز بــه پوشــیدن گلونـی توسـط مـردان هـم اشـاره شـده اسـت و از آن به صــورت سرپوشــی از جنــس ابریشــم یادشــده کــه مـردان در مراسـم شـادی و سـرور روی کاله نمـدی بـه دور ســر میپیچیدنــد.
در گــزارش مردم نــگاری شهرســتان الشــتر آمــده اســت کــه؛ زنــان مســن گلونــی هــای ســیاه بــه ســر میکرده انــد و زنــان جــوان رنــگ هــای ســبز قرمــز نارنجـی آبـی و... را بـه سـر مـی بسـتند. همچنیـن در گــزارش مردم نــگاری درود در بخــش ســرپوش زنــان بــه چهــار گل منــی اشــاره مــی کنــد و آن را اینگونــه توصیــف میکنــد؛ 4 عــدد روســری ابریشــمی چهارگــوش بــه ضلــع تقریبـی ۱.۵ متـر و بـا رنـگ زمینـه مشـکی و حاشـیه هـای قرمـز آبـی و سـبز کـه زنـان مسـن و جـا افتـاده آنهــا را بــه هــم دوختــه و روی ســر مــی بســتند الزم اسـت ذکـر شـود کـه بـه شـکل کلـی بسـتن سـرپوش هــای فــوق بــر روی ســر ســربند sarvan یــا ســاوه sava یــا تــره tara مــی گوینــد.
روز گلونی
در روز 26 اردیبهشــت هــم برنامــه ی ویــژهای در خرم آبــاد برگــزار میشــود کــه بــه روز گلونــی معــروف اســت ؛ بســیاری از دختــران لــر، اعــم از معلمــان، اســتادان، روزنامه نــگاران، دانشــجویان و فعـالان فرهنگـی جـزو حامیـان ایـن حرکـت هسـتند.
و بــا بــه ســر کــردن ایــن پوشــش ایــن روز را جشــن میگیرنـد.و حــالا، بحــث بــه ِ روز »مینــا« یعنــی پوشــش لرهــای بختیــاری هــم کشــیده شــده اســت و شــبکه های اجتماعــی را دربــر گرفتــه اســت.
انتهای پیام/
