ازدواج سفید چیست و قوانین آن در ایران چگونه است ؟

ازدواج سفید نوعی زندگی مشترک، همراه با رابطه­ ی عاطفی و جنسی است که به لحاظ قانونی در جایی ثبت نشده. ازدواج در اکثر فرهنگ­ها امری مقدس است که طی یک مراسم با رسومات خاص انجام می­گیرد و دو جنبه­ی شرعی و قانونی دارد. در ازدواج سفید، هیچ گونه عقد و تعهد قانونی بین زن و مرد اجرا نمی­شود و این دو به صورت غیررسمی و غیرشرعی، زیر یک سقف با هم زندگی می­کنند و حتی ممکن است بچه ­دار شوند.

تاریخچه ازدواج سفید

امروزه ازدواج سفید یکی از انواع روابط گسترده میان زن و مرد در کشورهای غربی است. برای اولین بار در جنبشی به نام جنبش آزادی زنان که در ایالات متحده آمریکا شکل گرفت، این نوع رابطه پدیدار شد. طی این جنبش که با هدف تغییرات ساختاری در شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور و برقراری برابری و شرایط عادلانه برای زنان به وجود آمد، هم­ خانگی زن و مرد بدون ازدواج رسمی، مظهر آزادی زنان شمرده شد. امروزه نیز در اکثر جوامع غربی زنان و مردان بسیاری بدون عقد شرعی و ازدواج، آزادانه با هم زندگی می­کنند.

تاریخچه ازدواج سفید در ایران

شاید تصور کنید پدیده ازدواج سفید نهایتاً از یک تا دو دهه گذشته وارد کشور شده باشد اما ظاهراً تاریخچه این امر در کشور به سال­های پیش از انقلاب برمی­گردد. در گفتگویی که روزنامه دنیای اقتصاد با دکتر قرابی­ مقدم، جامعه شناس و استاد دانشگاه، انجام داده، ایشان در خاطره­ای که مربوط به دهه 50 می­شود، از یکی از اساتید خود سخن به میان آوردند که در مورد گسترش یافتن ازدواج سفید در کشور ابراز نگرانی کرده بود؛ بنابراین پیدایش این گونه روابط در میان ایرانیان به حداقل 5 دهه قبل برمی­گردد.

دلایل گسترش ازدواج سفید در ایران

·مسائل اقتصادی

متأسفانه اوضاع نابسامان اقتصادی در جامعه، آثار منفی در زمینه­ های مختلف به همراه داشته است. مشکلات اقتصادی فشار زیادی به جوانانی که در سن ازدواج هستند وارد می­کند. در وضع کنونی که برای درصد زیادی از جوانان جامعه، خرید مسکن آرزوی دور و دراز و فراهم آوردن کار و سرمایه، دشوار است، مسلماً ترجیح بر روابط آزاد بیشتر از تعهد رسمی در پیوند ازدواج است؛ که البته این موضوع تبعات دیگری در پی دارد.

·افزایش سن ازدواج جوانان در کشور

بالا رفتن سن ازدواج در جوانان باعث سردرگمی و سخت شدن انتخاب شخص مناسب برای ازدواج می­گردد. بسیاری از افراد با افزایش سن و رسیدن به استقلال، انتظارشان از طرف مقابل بالا رفته و به سختی کسی را برای زندگی دائم می­پذیرند. با بالا رفتن سن و میسر نبودن بسترهای اجتماعی و اقتصادی برای ازدواج، جوانان پاسخ به نیازهای خود به روابط عاطفی و جنسی را در بستر ازدواج سفید پیگیری می­کنند.

· نداشتن اعتقادات مذهبی

به دلایل گوناگونی برخی افراد باورهای دینی ضعیفی دارند و یا به هیچ یک از ادیان رسمی و آداب و رسوم منطقه­ ای کشور، معتقد نیستند. در چنین حالتی ممکن است هر انسانی برای امر مهمی چون ازدواج، هیچ آداب و ترتیبی نجوید و تن به ازدواجی خارج از شرع و عرف بدهد.

· افزایش آمار طلاق در جامعه

تأثیر آمار بالای طلاق در جامعه در کاهش ازدواج­های آینده انکارناپذیر است. دلایل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی زیادی برای افزایش آمار جدایی زوجین در کشور وجود دارد و جوان با دیدن این مسائل نوعی نگرانی، ترس و بی ­اعتمادی نسبت به ازدواج رسمی پیدا می­کند. در نتیجه به جای ازدواج و تعهد قانونی، به ازدواج سفید روی می­آورند.

· شناخت بهتر قبل از ازدواج رسمی

برخی از افراد هدف از هم ­خانگی را کسب شناخت بهتر از یکدیگر و محک زدن رابطه می­دانند. در چنین حالتی طرفین تصمیم می­گیرند که برای مدتی با یکدیگر زندگی کنند. در این شرایط اگرچه ازدواج سفید جهت تشخیص مناسب بودن طرفین برای یکدیگر است اما مانع از ایجاد وابستگی نمی­شود؛ و با توجه به غلبه­ ی تمایلات احساسی و جنسی در آن، راه خوبی برای کسب شناخت منطقی نسبت به هم نیست.

· نداشتن روحیه مسئولیت­پذیری و پایبندی به تعهدات

ضعف­ های تربیتی و مشکلات فرهنگی مانع از درونی شدن ارزش­های اخلاقی از جمله مسئولیت­ پذیری در افراد می­شود. از طرفی در ازدواج رسمی طرفین مسئولیت­ هایی نسبت به یکدیگر دارند و لازم است به هم متعهد باشند. در نتیجه کسانی که در پای بندی به زندگی مشترک و تعهد نسبت به همسر، ناتوان هستند، به ازدواج­ سفید و روابط غیرالزام­آور روی می­آورند.

معایب ازدواج سفید

ازدواج سفید در کنار دلایلی که منجر به انتخاب آن می­شود، اشکالات جدی از جنبه­های گوناگون به آن وارد است. این نوع روابط برای خانواده ­های ایرانی پذیرفتنی نیست و برای عموم مردم جامعه نوعی بی­بندوباری تلقی می­شود. در بسیاری از موارد عدم پذیرش این مسئله توسط خانواده ­ها، فشارهای روانی و اقتصادی را برای طرفین یا یکی از آن­ها به همراه دارد که این موضوع احتمال جدایی و شکست را افزایش می­دهد.

ازدواج سفید در هیچ­ کجا به طور قانونی ثبت نمی­شود و در هیچ دفتری تعهدات طرفین به یکدیگر ذکر نمی­گردد. به تبع در زمان اختلافات و مشکلات بعدی، حتی اگر زن و مرد میان خود قول و قرارهایی گذاشته باشند، به سختی می­توان حقوق به ثبت نرسیده را مطالبه کرد.

 مسئله­ی مهم بعدی این است که در ازدواج سفید، به دلیل آسانی و نبودن قیدهای قانونی، برای برخی افراد رابطه­ای سرسری و مایه خوش­ گذرانی تلقی می­شود. در نتیجه زنان و مردان زیادی ممکن است با دیدگاه متفاوت وارد رابطه شوند و آسیب­ های جدی ببینند.

نکته قابل توجه دیگر این است که ازدواج سفید هرگز راهی برای شناخت بهتر قبل از ازدواج رسمی نیست. چون در این رابطه امیال جنسی و احساسات نیز درگیر می­شود و این دو عامل باعث می­شود زن و مرد از نقص­های یکدیگر چشم­ پوشی کنند. برای شناخت صحیح و کامل نسبت به فرد مورد نظر برای ازدواج، راه­ های منطقی زیادی هست و هرگز نباید احساسات را در این مرحله دخالت داد.

آثار قانونی ازدواج سفید

در ازدواج سفید در صورت فوت یکی از طرفین، ارثی به فرد مقابل تعلق نمی­گیرد. حتی اگر سال­های زیادی در کنار هم زندگی کرده باشند. بیشترین آسیب این روابط متوجه فرزندانی می­گردد که در این رابطه متولد می­شوند، چرا که این کودکان مشروعیت قانونی ندارند.

به دلیل اینکه ازدواج ­های سفید در کشور ما جنبه خصوصی دارد و علنی نمی­شود، به لحاظ جرم‌شناسی تعریفی در قانون ندارد؛ اما به لحاظ شرعی حرام بوده و جرم آن برابر با جرم زنا در قانون در نظر گرفته می­شود.