به دلیل کمبود منابع مالی و اعتباری و تخصیص نامناسب بودجه، عملا فعالیت موثری در این زمینه به انجام نرسیده است که منجر به احیا شود و منابع آب زیرزمینی کشور در حال نابودی هستند. مردم و به خصوص مسئولین و مدیران کشور هنوز به عمق فاجعة ورشکستگی آبی پی نبرده‌اند.
امنیت غذایی باید حفظ شود
علی مریدی، مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست در خصوص امنیت غذایی و مدیریت آب ایران گفت: البته باید به این مسئله مهم توجه داشته باشیم امنیت غذایی بسیار مهم است و نباید کمبود آب ضرری به امنیت غذایی کشور وارد شود. ولی به برنامه‌ریزی دقیق می‌توان این امنیت غذایی را حفظ کرد. با الگو‌های علمی می‌توانیم راندمان و بهره‌وری در بخش کشاورزی را افزایش دهیم با مصرف درست آب و انتخاب مناطقی که مخصوص کشاورزی است.
بحران آب
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: در کلیه بخش‌های منابع طبیعی، کشاورزی، محیط‌زیست، شاهد عدم هماهنگی و پیوستگی برنامه‌ها، فعالیت‌ها و رویکرد‌ها در امور توسعه، حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب، خاک و منابع زیستی هستیم که همین مسئله نیز عدم‌کفایت سیاست‌های ملی آب و نبود برنامه جامع آمایش سرزمین را نشان می‌دهد.
وی ادامه داد: تعادل بین منابع آب و مصارف بخش‌های مختلف با رعایت توسعه پایدار و اولویت‌ها با اعمال حکمرانی خوب و تخصیص بهینه آب و با استفاده از روش‌های سازه‌ای و غیر سازه‌ای موجب ایجاد مدیریت منابع آب می‌شود که متأسفانه اکنون با چالش‌های زیادی در این بخش مواجه هستیم.
مریدی اظهار کرد: افزایش جمعیت و درنتیجه آن افزایش مصرف آب فراتر از الگوی مصرف بهینه، عامل بهره‌برداری بسیار بالاتر از آستانه تاب‌آوری منابع آب بوده، به‌طوری‌که مصارف آب از مرز بحرانی گذشته است.
همچنین وی تأکید کرد: انتخاب کلمه بحران برای شرایط فعلی کشور واژه درستی نیست و نبوده است. در انتخاب واژه برای شرایط‌های مختلف کشور بسیار مهم است زمانی از بحران آب استفاده می‌کنیم که فقط مشکل در مصرف بی‌رویه آب باشد. ولی در حال حاضر به دلیل سوء مدیریت منابع آب دچار کمبود شده‌ایم استفاده از واژه بیماری متابولیسم در مدیرت منابع آبی کشور بهترین واژه می‌باشد.
علل ورشکستگی آبی در کشور چیست؟
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست اظهار کرد: در گزارش‌های بین‌المللی برای تعریف بحران آب شاخص‌هایی تعیین‌شده است. در این میان دو شاخص اهمیت بیشتری دارد؛ یکی سرانه آب است که طی آن نسبت دو عامل «حجم آب» و «جمعیت» موردبررسی قرار می‌گیرد.
وی تأکید کرد: با سنجش شاخص سرانه آب همچنین بررسی نسبت میزان مصرف و آب موجود کشور متوجه می‌شویم که ایران از مرحله بحران آب هم گذشته است. در کشور ما هیچ کنترلی روی مصرف آب وجود ندارد و خشکی تالاب‌ها و رودخانه‌ها و وقوع گردوخاک ناشی از خشکی این اکوسیستم‌ها بحران آب را در ایران تائید می‌کند.
اقتصاد آب در ایران نادیده گرفته می‌شود
مریدی عنوان کرد: متأسفانه «اقتصاد آب» در کشور ما به‌طورکلی نادیده گرفته می‌شود. سهم شرب و صنعت از مصرف آب زیر ۱۰ درصد و ۹۰ درصد سهم بخش کشاورزی است. در نقاطی مثل تهران، کرج، اصفهان و مشهد این سهم بخش کشاورزی در مصرف منابع آب بیشتر است.
وی توضیح داد: در شرایط بحرانی می‌توان تلاش کرد همه‌چیز را تا حدودی به‌روز اول برگرداند، اما در ورشکستگی دیگر امکان بازگشت به شرایط اول امکان ندارد؛ بنابراین باید بپذیریم در ورشکستگی آبی سازگاری با طبیعت از احیای آن ضرورت بیشتری می‌یابد. کسی که به بحرانی بودن شرایط اعتقاد دارد همه منابع و اهتمام خود را صرف برگرداندن شرایط به حالت قبل می‌کند، اما کسی که از ورشکستگی آبی صحبت می‌کند، ابتدا می‌پذیرد که بازگشت‌پذیری و احیاپذیری به‌طور کامل ممکن نیست بنابراین بخشی از تمرکز خود را روی احیا و بخش دیگر را روی سازگاری با شرایط می‌گذارد.
مریدی تأکید کرد: ورشکستگی آبی شرایطی است که بحران را دیده، لمس کرده و آثار ناشی از آن را متحمل شده‌ایم، اما هیچ‌وقت کاری برای حل آن انجام نداده‌ایم. بحران مرحله‌ای گذرا و موقتی است که در صورت تدوین برنامه، امکان رفع آن وجود دارد، اما ورشکستگی، موقعیتی پیچیده است که درنتیجه بی‌توجهی به بحران ایجاد می‌شود یعنی چرخه اقدامات اشتباه به‌قدری تکرار شده که دیگر امکان هیچ بهبودی وجود ندارد.
آب‌شیرین‌کن
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست در خصوص استفاده از آب‌شیرین‌کن توضیح داد: انتقال آب شیرین از دریا به فلات مرکزی مدتی است که در دستور کار دولت قرار گرفته است با توجه به مشکلات به وجود آمده، پساب آب، جریان‌های دریایی حساسیت منطقه و حجم بالای آن برگشتی به دریا دارد.
وی توضیح داد: درصورتی‌که طرح آب‌شیرین‌کن اجرایی گردد با توجه به فقر سفره‌های آب شیرین و برداشت بیش‌ازحد از آن‌ها می‌تواند در حل مشکل آب شرب روستا‌ها و شهر‌های جدید و همچنین آب موردنظر صنعت استان مثمر ثمر گردد در غیر این صورت انتقال آب به فلات مرکزی بدون در نظر گرفتن سهم استان‌های ساحلی علاوه بر خسارت‌های زیست‌محیطی، تبعات اجتماعی نیز به دنبال خواهد داشت.
وی ادامه داد: متأسفانه با ورود این پساب به دریا تأثیرات بسیار زیادی و مضری بر اکوسیستم دریا بر جای خواهد گذاشت که بسیاری از آن تأثیرات هنوز مطالعه نشده است و ناشناخته‌اند همچنین سیستم‌های نمک‌زدایی هنگام آبگیری نیز حجم بالایی از فیتو و ژئوپلانگتون‌ها را به همراه بالارو و انواع آبزیان و حتی آبزیان ریز به داخل حوضچه آبگیری کشیده شده و موجب نابودی آن‌ها می‌شود. کشور‌های دیگر صنایع نیازمند به آب در کنار دریا مستقر می‌نمایند تا هم در هزینه‌های انتقالی صرفه‌جویی نمایند و هم در صورت خسارت به اکوسیستم را کاهش دهند. در عوض اهالی آن منطقه از تولید و اشتغال و دفاع آن صنایع بهره‌مند می‌گردند.
انتقال آب بین‌حوزه‌ای
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: انتقال آب بین حوضه‌ای را می‌توان فرآیند برداشت فیزیکی منابع آب در طول سال از طریق روش‌هایی مانند حفر تونل، کانال و یا لوله تعریف کرد. این فرآیند انتقال باهدف جابه‌جایی آب از نواحی با توان هیدرولوژیکی خوب که حوضه مبدأ نامیده می‌شود به سایر نواحی با کمبود آب یا حوضه مقصد انجام می‌گیرد و پاسخی به مسئله توزیع جمعیت انسانی و بهبود کیفیت زندگی است.
مریدی توضیح داد:، ولی این انتقال بین‌حوزه‌ای آب مناطقی از کشور را دچار مشکل کرده است مثلاً انتقال آب به اصفهان باهدف صنعتی کردن این استان درحالی‌که یک سیاست کاملاً اشتباهی است با توجه به این موضوع که با انتقال آب و صنعتی کردن، انتقال جمعیت برای پیدا کردن شغل مناسب هم اتفاق می‌افتد؛ که این تغییرات و جابه‌جایی خود تغییرات بسیاری را به همراه دارد توسعه شهری، توسعه حمل‌ونقل، توسعه مسکن، ساختن فروشگاه‌ها و وسایل تفریحی بسیاری را به همراه خود خواهد آورد و با عدم مدیریت صحیح جمعیت و توسعه ناموزون آلودگی هوا و محیط‌زیست را به دنبال خواهد داشت.
وی گفت: برای مثال اصفهان باوجودآنکه پتانسیل گردشگری دارد، اصفهان با بافت فرهنگی و مذهبی، وجود مراکز تاریخی و مکاتب هنری و فلسفی، تمامی پتانسیل‌های لازم جهت جذب گردشگری داخلی و خارجی را دارا می‌باشد.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست مطرح کرد: اگر طرح آمایش سرزمینی درست اجرا شود، جمعیت را باید تشویق کنیم به کنار دریا‌ها و منابع آبی بروند، اما متأسفانه در این زمینه هیچ کاری نمی‌کنیم و جمعیت شهری مانند تهران و اصفهان گسترش پیدا می‌کند و برای این جمعیت مجبور به احداث سد و دیگر صنایع هستیم.
وی توضیح داد: با این روند مدیریت درزمینهٔ حفظ آب در کشور پیش می‌رویم به‌احتمال ۹۰درصد بیشتر قسمت‌های کشور به بیابان تبدیل می‌شود.
مریدی مطرح کرد: در طی بارش‌های این دوساله و به وجود آمدن سیلاب‌ها، آب با خودش شن و ماسه و خاک‌هایی را جابه‌جا کرده است که با خشک شدن زمین و پایین آمدن میزان بارش‌ها، گردوغبار حاصل از باقی‌مانده شن و ماسه در سطح شهر بخصوص در اصفهان و خوزستان و در دیگر استان‌ها مشاهده خواهد شد.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: خشکی رودخانه زاینده‌رود باعث شده است که بیشتر زمین‌های اطراف این رودخانه زیر کشت قرار نگیرد و همین مسئله موجب تبدیل آن‌ها به کانون‌های محلی برای ایجاد گردوغبار شده و زمین‌هایی که کشت نشده و به‌صورت خشک رهاشده، موجب فعال شدن کانون‌های گردوغبار محلی شده است. با هر وزش بادی در بیشتر مناطق خوزستان موجب برخاستن گردوغبار خواهد شد.
انتهای پیام/
