به گزارش گروه اقتصادی یکتا پرس، سال‌هاست که از جوانب مختلف استفاده می‌شود تا زمینه شرایط زندگی بهتر برای مردم کره زمین در نقاط مختلف دنیا مهیا شود.
یکی از اساسی‌ترین کاربرد علوم مختلف در حوزه بهبود سطح زندگی، مسئله پیشبینی پدیده‌های مختلف مخرب است که به سبب آن می‌توان آسیب این پدیده‌های طبیعی را به حداقل رساند و در مواقعی تهدید آن‌ها را به فرصت تبدیل کرد.
در همین راستا یکی از پدیده‌های طبیعی که می‌تواند، زمینه مختل کردن زندگی مردم را مهیا کند، پدیده سیل است.
این پدیده به جهت دربرگیری سطح وسیعی از اراضی می‌تواند آثار زیان‌بار اقتصادی و اجتماعی فراوانی را به جامعه تحمیل کرده و در مواردی یک زمین دارای ارزش اقتصادی بسیار بالا را به قطعه زمین بایر و بدون استفاده بدل کند.
با توجه به آثار بسیار زیان‌بار پدیده سیل در سطح وسیع، پیشبینی و برنامه‌ریزی برای جلوگیری از خسارات گسترده و همچنین استفاده از منابع آبی حاصل شده می‌تواند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار باشد.
*سیلاب 98 چه بلایی بر سر کشور آورد؟
کشور ما در سال‌های گذشته با چندین سیلاب بسیار مخرب دست و پنجه نرم کرده که از جمله آن می‌توان به سیل ابتدای سال 1398 واقع در جنوب غربی کشور و همچین سیلاب آق‌قلا در مناطق شمالی اشاره کرد.
در هفتۀ اول فروردین ۱۳۹۸، سازمان‌های هواشناسی از ورود سامانه بارشی متراکم در جنوب و غرب ایران خبر دادند. این سامانۀ بارشی در ۵ فروردین‌ماه، موجب ایجاد سیلاب و خسارت‌های جانی و مالی در ۲۵ استان ایران شد. این سیلاب‌ها در روز نخست، حداقل ۱۹ کشته در استان‌های مختلف کشور برجای گذاشت.
بر اثر شکسته شدن سیل‌بندهای روستاهای اروندکنار و وقوع سیل در این روستاها دو کودک 3 و 6 ساله در نهر قصر، در مرکز اروندکنار جان باختند. سیل در این منطقه به علت مد دریا و ورود آب آن به رودخانه و طغیان آب نهرهای روستاها ایجاد شده بود. همچنین در پی رهاسازی آب سدها در بالادست رودخانه کارون، حجم آب این رودخانه در مقطع پایین دستی خرمشهر به شکل کم سابقه‌ای افزایش یافت.
موارد بیان شده تنها بخشی از خسارات خانمان‌برانداز سیل سال 98 تلقی می‌شد، در برخی از مناطق درگیر سیل شاهد تکرار این پدیده به فاصله مدت زمان اندک بودیم و همین مسئله منجر به خسارات جبران‌ناپذیر اقتصادی شده بود.
* سیل 98 قابل پیشبینی نبود یا رئیس دولت دوازدهم عادت دارد غافلگیر شود؟
روز 16 تیرماه سال 1400، حسن روحانی، رئیس جمهور کنونی کشور با اشاره به این مسئله که پیش بینی‌ها خیلی دقیق نیست و در دنیا هم همین طور هست، گفت: «برخی مشکلات قابل پیش بینی نبود و اگر چند ماه قبل می گفتند که فروردین 98، بالغ بر 25 استان ما با سیل بی‌نظیر مواجه می شود، قابل پیشبینی نبود و در پیش بینی‌ها می‌گفتند که از حد نرمال کمی بالاتر است و این با سیل خیلی فاصله دارد.»
اظهارات رئیس جمهور فعلی ایران پیرامون ناتوانی در پیشبینی سیل سال 98 در شرایطی مطرح می‌شود که حسن روحانی سابقه طولانی در غافلگیر شدن دارد و این مسئله در آبان سال 98 و افزایش قیمت بنزین نیز خود را نشان داد.
با این وجود، بر خلاف اظهارات حسن روحانی پیرامون غیر قابل پیشبینی بودن پدیده سیل، این پدیده در بسیاری از مناطق دنیا با استقرار سیستم مدیریت جامع سیلاب به مسئله‌ای قابل پیشبینی تبدیل شده و تهدید آن نیز تا حد بسیاری به فرصت بدل شده است.
*وقوع سیلاب در کشور از اوایل دهه 90 هشدار داده شد بود
بر اساس مطالعات صورت گرفته در اوایل دهه 90 هجری شمسی بر روی چند رودخانه کشور، مسئله تغییر اقلیم به طور قابل توجهی مورد تاکید بسیاری از کارشناسان و مسئولان قرار گرفت.
برای مثال مطالعه جامعی بر روی رودخانه دز مشخص کرد، روند تغییرات آبدهی این رودخانه برای 2 دوره قبل و بعد از 1370 تغییرات گسترده‌ای را تجربه کرده و رژیم جریان در پائیز و زمستان بدلیل افزایش دما و تغییر نوع بارش سیلابی تر شده است.
از سوی دیگر میزان جریان سطحی در فصل پائیز و اوائل زمستان افزایش یافته اما میزان دبی پایه منطبق بر احتیاجات و مصارف به میزان 11 درصد کاهش یافته است.
در این مطالعه که در اوایل دهه 90 انجام شد، مشخص شد که تغییرات اقلیمی و افزایش درجه حرارت به میزان 2 درجه در کل کشور سبب شده تا شاهد افزایش شدت و کاهش زمانی بارندگی باشیم.
این یعنی در آینده نه چندان دور کشور با شرایط حدی اقلیمی مواجه شده و دوره‌های خشکسالی و سیلاب بسیار کوتاه می‌شود.
بر خلاف نظر رئیس جمهور همیشه غافلگیر مبنی بر غیر قابل پیشبینی بودن پدیده سیلاب، این مسئله در مطالعات انجام شده مرتبط با 6 سال پیش از وقوع سیل سال 98 مورد تاکید بسیاری از کارشناسان برجسته این حوزه قرار گرفته و این مسئله در قالب نامه‌هایی به مسئولان هشدار داده شده بود.
در شرایطی که این وضعیت از سوی دولت به خوبی درک شده و شرایط برای تبدیل تهدید سیل به فرصت از طریق استقرار مدیریت جامع سیلاب در کشور به وجود می‌آمد، نه تنها در سال 98 شاهد آن حجم از خسارات بیشمار سیل نبودیم، بلکه منابع آبی به دریا ریخته شده سال 98 می‌توانست در شرایط کم آبی فعلی زمینه تامین آب مردم را فراهم کند.
* کارشناسانی که سیل 98 را پیشبینی کردند
علاوه بر مسئله مطالعات کارشناسی انجام شده سال‌های پیش از وقوع سیلاب 98، مسئله افزایش بارش و پیش بینی دقیق سیلاب سال 98 توسط بخشی از بدنه کارشناسی مدیریت منابع آب کشور انجام و هشدارهای لازم در غالب نامه‌هایی برای دولتمردان ارسال شده بود.
در همین راستا علیرضا الماسوندی، مدیرعامل اسبق شرکت مدیریت منابع آب ایران با اشاره به اینکه هشدارهای بسیاری در قالب نامه‌های جداگانه به مسئولان ذی‌ربط پیش از سیل 98 ارسال شده و خطر این پدیده بارها و بارها گوشزد شد، گفت:« متاسفانه مدیریت ما در مسئله سیل مدیریت کاغذی است و پس از وقوع سیلاب و ایجاد خسارت گسترده برای مردم به فکر جبران خسارت می‌افتیم، تازه اگر همین فعالیت را هم به طور دقیق پیگیری کنیم.»
این کارشناس برجسته مدیریت منابع آب کشور با اشاره به نامه‌های ارسال شده برای دولتمردان در خصوص پیش بینی سیلاب سال 98، گفت:« فارغ از مطالعات 10 ساله و هشدار حدی شدن شرایط اقلیمی کشور، درست 1 ماه پیش از وقوع سیلاب سال 98 در جنوب غرب کشور، در قالب نامه‌ای به معاونت آب و آبفای وزارت نیرو هشدار دادیم که سدهای کرخه و دز توان ظرفیت سیلاب با دوره بازگشت بالاتر از 5 سال را ندارند و این مسئله می‌تواند کشور را با بحران گسترده مواجه سازد. بنابراین سیل 98 را پیش از وقوع پیشبینی و راهکار مهار آن را ارائه شد.»
بررسی دقیق اسناد و مطالعات انجام شده در کشور بیانگر این امر است که سیلاب 98، 6 سال پیش از وقوع پیشبینی شده بود و اگر دولت متوجه این مسئله می‌بود، زمینه جلوگیری از خسارت پدید می‌آمد، علاوه بر آن توجه به هشدار کارشناسان در بازه زمانی کوتاه قبل از سیلاب 98 و استفاده از راهکارهایی نظیر رهاسازی آب سدهای مناطق سیل زده می‌توانست در بدترین حالت حجم خسارات عظیم وارد شده را به حداقل برساند.
انتهای پیام/
