بخش دوم مصاحبه استاد سید ضیاالدین شفیعی با یکتاپرس؛
از دیدگاه شما نقد چیست؟
به عقیده من لازمه پیشرفت ادبیات نقد است و در هر دوره چیزی که سبب تضمین این پیشرفت می شود، وجود منتقد و دانش نقد ادبی است و من یکی از دلایل پیشرفت ادبیات در دهه چهل را پیشرفت چشمگیر نقد ادبی در آن دوره می دانم چراکه در آن دوره افرادی در عرصه ادبیات حضور یافتند که از دانش ادبی بالایی برخوردار بودند و آن دانش موجود در نقد ادبی سبب شد که هنرمندان بتوانند به سوی کمال قدم بردارند.
به قول زنده یاد سید حسن حسینی: نقد بیشتر از اینکه به کار آن شعر بیاید، به کار شعر بعدی شاعر می آید. به عقیده من شعری که در غیبت نقد زیست می کند پایه هایش سست است همانند محصول ارگانیک و گلخانه ای و شعری که در آن نقد حضور نداشته باشد همانند محصول گلخانه ای است درحالی که شعر در کنار نقد مانند محصول ارگانیک است که آفت و باد و باران بر آن اثری نمی کند و محصول با وجود همه این موارد رشد و نمو پیدا می کند.
یک منتقد برای نوشتن نقد چه اصولی را باید رعایت کند؟
در مرحله اول منتقد باید از دانش ادبی و انصاف برخوردار باشد زیرا اگر این اتفاق نیفتد قطعا منتقد یا از دانش کافی برخوردار نیست و یا انصاف لازم را ندارد.
من معتقدم که بشر با همه کوله باری که از گذشته با خود همراه داشته مجبور شد است که روزی از زیر طاقی رد شود که آن طاق مدرنیته نام دارد و در گذر برخی چیزها که از زیر طاق عبور کردند توانستند به سلامت در آن طرف طاق به حیات خود ادامه دهند اما برخی از چیزها هم زیر طاق گیر کردند و یا نتوانستند به سلامت به مدرنیته ورود کنند. این اتفاق در حوزه نقد و دانش ادبی هم افتاد و زمانی که دانش ادبی از این طاق عبور کرد ادیب جای خود را در مدرنیته به منتقد داد.
بنظر من اگر ادیب با همان تعریف سنتی خود منتقد می شد ما اکنون هیچ اشکالی در حوزه نقد نداشتیم چراکه ادیب همان معلم بود و معلم ایراد شاگردش را به واسطه تحقیر کردن او عنوان نمی کند بلکه ایراد شاگردش را برای اصلاح کار او و شکوفا شدنش می گیرد.
اگر معلمی در نهان یک منتقد باشد، سبب رشد اثری می شود که بر روی آن کار می کند چراکه یک معلم در خود انصاف دارد. اما اشکال نقد امروز ما در این است که منتقد عصر مدرنیته دیگر از آن انصاف برخوردار نیست از همین رو بجای اینکه اثر را اصلاح کند بیشتر تخریب می کند برای مثال ما افرادی را دیده ایم که با اولین نقد ادبی کار خود را برای همیشه کنار گذاشته اند در نتیجه می توان گفت که نقد ادبی در همه دوره ها ضروری است چراکه سبب شکل گیری و قوام ادبیات می شود که لازمه آن داشتن دانش ادبی کامل و ادیب بودن منتقد است تا نقد سازنده شکل بگیرد.
علاوه بر زبان فارسی به چه زبانی مسلط هستید و در حوزه ترجمه چه کارهایی تاکنون انجام داده اید؟
من حدود صد کار از زبان سیریلیک به فارسی ترجمه کرده ام که خط رایج در کشور های تازه استقلال یافته مانند تاجیکستان، گرجستان و ترکمنستان است. من به واسطه اینکه پنج سال در تاجیکستان کار کرده ام این زبان را فراگرفتم و معتقدم یکی از گنجینه های با ارزشی تاجیکستان همان زبان فارسی است که بیش از چندین قرن در آن کشور دست نخورده باقی مانده است.
شعر ترجمه کرده اید یا نثر؟
هم شعر و هم نثر ها را از آن زبان به فارسی ترجمه کرده ام مانند اثر «خیالم بوی باران داشت» از عبدالقادر رحیم که در قالب نثر است.
در ترجمه یک اثر چه اصولی باید رعایت شود؟
به نظر من شعر تنها جهان ساده و یک لایه کلمات نیست بلکه پر از ایهام، تشبیه، اشارات و ... است که همه این ها در مجموع ساختمان شعر را می سازند. زمانی که قرار است کار ترجمه اتفاق بیفتد باید حداکثر ظرفیت های ادبی به همراه کلمات به زبان دیگر منتقل شود. برای مثال زمانی که قرار بود برای اولین بار شعرهایم به زبان انگلیسی ترجمه شود ابتدا مترجمی آن را از زبان فارسی به انگلیسی برگرداند و سپس یک شاعر انگلیسی زبان شعرهایم را با حفظ قالب به زبان شعر در آورد و پس از آن بود که شعرهایم در جهان مورد استقبال کشورهای دیگر قرار گرفت و پس از آن به زبان های دیگر نیز ترجمه شد.
من معتقدم برای اینکه کلمات از جهان معمولی خود وارد جهان شعر شوند، باید چند دست لباس بیشتر که همان جناس،تشبیه،کنایه و یا دیگر اصول ادبیات است را بر تن کنند تا بتوانند از میان کلمات عام وارد شعر شود.
باتوجه به این موضوع برای ترجمه هم ما نمی توانیم کلمات را عریان کنیم و وارد زبان دیگری کنیم بلکه باید آن ها را با حفظ همان لباس ها و شکل ها وارد زبان دیگری کنیم زیرا اگر ترجمه ناقض باشد ممکن است نتیجه ای عکس آن چیزی که انتظار می رفت، از آب در آید و در آن حالت هیچ زیبایی و لذتی از زبان مبدا به زبان مقصد منتقل نمی شود.
انتهای پیام/
