اثر دارونما (پلاسیبو) چیست؟

به گزارش گروه اجتماعی یکتا پرس، پلاسیبو نوعی روش صوری برای تسکین درد در بیماران است. در طی فرایند اثرگذاری پلاسیبو داروهایی به بیمار تزریق می شود که خاصیت درمانی ندارند اما مغز با دریافت آغاز روتین درمان فرمان آزاد سازی هورمون های کاهش درد را صادر می کند. بدین جهت احساس درد بیمار از بین می رود.

به تغییر نشانه‌های بیماری در شخص که در نتیجه دریافت دارونما اتفاق می‌افتد، اثر دارونما گفته می‌شود و بیانگر اثرات مفیدی است که دارونما بر تسکین نشانه‌های بیماری می‌گذارد. این اثر کوتاه­‌مدت بوده و چنین تصور می­‌شود که دریافت دارونما با آن دسته از مواد شیمیایی بدن که در تسکین درد و برخی از علائم بیماری موثرند، سر و کار دارد. اما اثر دارونما گاهی اوقات ممکن است با علائم ناخوشایندی همراه شود، که به آن اثر نوسبو (Nocebo) می‌گویند. برخی از اثرات جانبی احتمالی آن شامل سردرد، عصبی شدن، حالت تهوع یا یبوست است. 

مفهوم پلاسیبو

در پلاسیبو با ایجاد یک تصور ذهنی صوری و تلقینی تأثیر مثبتی را در روند بهبودی بیمار ایجاد می کنند. به عبارتی دیگر پزشکان به وسیله ی اثر پلاسیبو به نتایج مفیدی در درمان های تقلبی و مصنوعی دست می یابند.

لذا می توان گفت: "در روند بهبود و ارتقای سطح سلامتی نقش باور های فرد بسیار بیشتر از تأثیر روند درمان است."

اصطلاح پلاسیبو ریشه ی لاتین دارد و در معنی «خوب خواهم شد» به کار می رود. این واژه از مناجات عبادتگاهی مزامیر در هنگام شبانه برگرفته شده است.

برای شکل گیری اثر پلاسیبو از جراحی های تصنعی و دارونما استفاده می شود. ذهن انسان قدرت بسیاربالایی بر بدن دارد. به گونه ای که می تواند فرد را فریب دهد و او را تحریک به پذیرش درمان های تقلبی کند که هیچ گونه اثر درمانی واقعی ندارند. در علم پزشکی به این پدیده، اثر دارونما یا پلاسیبو می گویند.

اثر انتظار در شیوه درمانی پلاسیبو چیست؟

بعد دیگر کاربرد دارونمـا، مبتنـی بـر ماهیـت انتظـار و امید فرد بیمار از درمان است که به آن اثر انتظار گفته می‌شود. اگر فرد انتظار دارد که با مصرف دارونما احساس بهتری داشته باشد، احتمالا اثر آن مثبت خواهد بود. از سوی دیگر، اگر فرد بر این عقیده باشد که دارویی قوی مصرف کرده، ممکن است دچار عوارض جانبی دارونما شود. اما در واقعیت، دارونما بر هیچکدام از این عوارض تاثیر مستقیمی ندارد و در عوض، نوع نگاه یا تجربه فرد به دارونماست به تغییر علائم یا تغییر نحوه درک شخص از علائم کمک می­‌کند.

نقش دارونما در اثرگذاری پلاسیبو

دارو نما و اثر دارو نما دو موضوع کاملا جدا از هم هستند. دارونما حاکی از ماده ی غیر فعال دارد در صورتی که اثر دارونما شامل تغییراتی می شود که پس از مصرف دارو در بدن فرد اعمال می گردد.

درواقع دارونما نوعی واکنش عصبی زیست شناختی است و موجب تحریک ترشح انتقال دهنده های عصبی از قبیل دوپامین و اندورفین می گردد.

در سال های پایانی قرن هجدهم، پزشکی آمریکایی به نام الیشا پرکینز برای درمان روماتیسم، سردرد و التهابات بدن روش درمان متفاوتی را کشف کرد.

در درمانگری پرکینز از دو میله فلزی استفاده می شد. او برای درمان حدود 20 دقیقه نوک میله ها را در قسمت عیب دار بدن قرار می داد و مدعی بود که میله ها الکتریسیته ی مضر موجود در زیر بافت های پوستی را خارج می کنند.

این شیوه ی درمان به «ترکتور» شهرت یافت و میله ها با قیمت بسیار بالایی به فروش رسیدند.

اثر پلاسیبو یا دارونما در روانشناسی

از اثر دارونما ممکن است در کارآزمایی­‌های بالینی (Clinical trial) استفاده شود. کارآزمایی­‌های بالینی به آن دسته از پژوهش­‌هایی گفته می­‌شود که دارو یا روش‌­های درمانی جدید را روی افراد داوطلب آزمایش می­‌کنند. قبل از به کارگیری روش درمانی جدید روی انسان‌ها، ابتدا آن را در آزمایشگاه مورد مطالعه قرار می‌­دهند؛ اگر مطالعات آزمایشگاهی موثر بودن آن را تایید کرد، در مرحله بعد آن را روی حیوانات بررسی می­‌کنند. اگر نتایج حاصل از این مرحله نیز امیدوارکننده بود، به منظور سنجش میزان تاثیر آن روی انسان از کارآزمایی­‌های بالینی استفاده می­‌شود.

در این بررسی‌ها محققان در پی یافتن پاسخ این پرسش‌ها هستند:

آیا اثر دارونما، روشی موثر در درمان بیماری است؟

آیا روشی بهتر از روش‌­های فعلی وجود دارد؟

عوارض جانبی اثر دارونما چیست؟

آیا فواید اثر پلاسیبو از ضررهای آن بیشتر است؟

دارونما برای چه بیمارانی کارآمد خواهد بود؟

معمولا اگر ‌روش‌های درمانی استانداردی برای بیماری وجود داشته باشد، درمان جدید را با یکی از آنها مقایسه می‌کنند. از این طریق محققان متوجه می‌شوند که کارایی روش جدید  از روش‌های فعلی بهتر است یا نه؟ اگر هیچ نوع درمان تایید شده‌‌‌ای برای یک بیماری وجود نداشته باشد، به برخی از افراد مورد آزمایش دارونما داده می‌شود و گروهی دیگر داروی جدید را دریافت می‌کنند.

محدودیت‌های اثر دارونما

یک مقاله مروری در سال ۲۰۱۱، بیش از دویست مطالعه را -که شامل یک گروه دارونما و یک گروه بدون دارو بودند- به خوبی مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. نویسندگان این مقاله متوجه شدند که درمان‌های مبتنی بر دارونما تاثیر زیادی بر بیماری ندارند، اما در برخی از موارد و بر اساس نتایج گزارش‌شده، دارونما توانسته برخی از علائم مانند درد و حالت تهوع را در بیمار بهبود دهد. اثرات دارونما بر درد، نتایج گسترده‌ای را شامل می‌شود (بدون تاثیر تا تسکین زیاد) که این تفاوت زیاد در اثر دارونما را می‌توان تا حدی با تفاوت مطالعات انجام شده و نحوه گزارش بیماران توضیح داد. این نویسندگان اظهار داشتند که به دشواری می‌توان تشخیص داد که علت واقعی اثرهای گزارش شده توسط بیمار، اثرهای دارونما بوده یا فقط پاسخ‌هایی جانبدارانه از طرف فرد است. گفتنی است، در مطالعاتی که بیماران از دارونما بودن ماده مصرفی آگاهی نداشتند، گزارش‌های بیشتری از اثرهای دارونما دیده می‌شود.

انتهای پیام/