مراتب موثر در شناخت و بازنمایی شعر

از مجید افشاری شاعر نام آشنای معاصر که تاکنون 700 کلاس آموزشی را پشت سرگذاشته و شاگردان زیادی را در دنیای شعر آموزش داده است درخواست کردیم هر هفته مطالبی را پیرامون شعر از ایشان در بخش ادبی یکتاپرس داشته باشیم. از دوستان اهل ادب هم انتظار می رود در صورت نیاز نظرات خودشون را ارسال کنند تا استفاده کنیم. بی تردید جامعه ادبی ما به گفتگوهای سالم و کارشناسی شده نیازمند است.

یادداشت/ مجید افشاری

شعر خوب _ شعر بد
.
صفت خوب یا بد را نمی توان به امر ذوقی اطلاق کرد .
.
پسند یا ناپسند
ضعیف یا قوی
مبتذل یا فاخر
.
شاید دسته بندی های بالا قدری در مراتب شناخت و بازنمایی شعر موثر باشند اما حسب مناسبت متنی و اقتضای حال مخاطب جنبه ی تاثیر گذاری شعر بیشتر از جنبه ی ادبی و ساختاری اش کارآمد است.
.
تصور کنید در مجلس عزا سخنران دو بیت شعر در حافظه دارد
.
یکی سرشار از فنون و تصویر
دیگری سرشار از عاطفه ی قابل دریافت
.
بیت اول
پرتو عمر چراغی است که در بزم وجود
به نسیم مژه بر هم زدنی خاموش است .
.
این بیت بسیار لطیف به کوتاه بودن زندگی اشاره می کند اما ممکن است صاحبان عزا چندان با معنی بزم وجود و ترکیب نسیم مژه برهم زدنی متاثر نشوند .
ولی بیت دوم

داغ اولاد فراموش نگردد هرگز
این چراغی است که خاموش نگردد هرگز

این بیت در لحظه ،هنگامه می کند با این که همان عنصر چراغ در خدمت پیام است . اما به وجه تاثیر گذاری بسیار از بیت اول قوی تر عمل می کند. داغ اولاد، کلید این راز است ..
باید گفت زمانی می توانیم درباره ی شعر خوب سخن بگوییم که تعریفی با مولفه های دقیق از شعر خوب داشته باشیم و آن تعریف به اجماع تاریخی انسان در همه ی دوران برسد .
.
مولفه های قابل رصد کدامند؟
۱_ بایسته های نگارشی

۲_ هرم جمعیتی مخاطب ( گروه سنی + سطح توسعه ی فردی )

۳_ نمودار زمان کنش گری ( مخاطب در چه حال و وضعی و اراده ی رویکردی به نوشتار باشد )

۴_ اصالت کارکرد نوشتار ( مخاطب پسند _ مشتری محور ) کدام باشد؟

۵_ روزآمد بودن رسانه ی شعر
حرف روز _ موضوع روز

آیا تعریفی با مولفه های دقیق داریم؟ اجماع در مولفه ها داریم؟
پس باید پذیرفت با رویکرد دو قطبی به موضوع ( شعر خوب _ شعر بد) به جایی نمی رسیم . اساساً صفت خوب یا بد را نمی توان به امر ذوقی اطلاق کرد.
آیا راه گریزی هست ؟
شاید عامی بفهمد و خواص بپسندد گریزگاه ما باشد اما در هر بازه زمانی نظام زیبایی شناسی ، منظومه ی فکری ، رویکرد نگارشی خاصی خود را دانای کل یا آگاه به روزگار می داند. به همین دلیل در تلقی از ماهیت شعر هم به اشتراک منظر نمی رسیم تا مطلوب انسانی مشترکی در نظام معنایی و زیبایی شناسی نوشتار داشته باشیم. 
از دیگر سو با قیاس مطالعاتی _ نمودار کنش گری مخاطب _ هرم جمعیتی و مولفه های منطبق با آن، پسند و ناپسندها را نزد مخاطب تغییر می دهد که کاملا طبیعی است.
امروز مجذوب حافظ و مولانا می شوم فردا فقط فروغ و شاملو می خوانم و پس فردا همه را ترک می گویم و سراغ پل الوار می روم یا بر عکس از تی اس الیوت به سمت سنایی و خاقانی هجرت می کنم و یا همزمان با همه‌ی انگاره ها همزیستی مسالمت آمیزی را تجربه می‌کنم.
.
و سخن پایانی
‌.
اندیشه ی ما به درک عالم نرسید
آن سوی تصورات مبهم نرسید
از پرده ی گوش نکته ای دانستم
بی پرده سخن به گوش آدم نرسید .
( کتاب دلرباعی _ نشر ایهام )

انتهای پیام/