یادداشت/ امیرحسین غلام‌زاده نطنزی
تشدید شرایط نامساعد زیست محیط جهانی سبب شده تا موضوع حمل و نقل پاک در صدر توجه دولت‌ها قرار گیرد. پس از تولید خودروهای برقی، نوبت به کامیون‌های الکتریکی رسیده است.طبق گزارش شورای بین‌المللی حمل و نقل پاک،تا سال ۲۰۴۰، کامیون‌های برقی ۹۰ درصد از بازار کامیون را می‌گیرند، زیرا یک کامیون الکتریکی دو سوم کمتر از مشابه دیزلی خود کربن منتشر می‌کند.
ورود خودروهای برقی به بازار به دلیل افزایش مطالبات محیط‌زیستی در سال‌های اخیر بسیار جدی است. به همین ترتیب کشورهایی که به لحاظ زیرساخت‌های مدرن و پایدار متناسب با حفظ محیط‌زیست هستند، در این زمینه پیشتازند. یکی از این کشورها «سوئد» است که همواره در زمینه فعالیت‌ها و تکنولوژی‌های مربوط به حفاظت از محیط‌زیست پیشتاز بوده است. تولید خودروهایی با کمترین میزان آلایندگی و به تازگی تولید خودرو از نوع برقی هم در دستور کار صنایع این کشور قرار دارد که پیشرفت‌های مهمی هم داشته است.
این مهم در رابطه با خودروهای سنگین هم از اهمیت بیشتری برخوردار است. چرا که خودروهای سنگین که نقش محوری در ارتباطات و حمل و نقل دارند، باید همواره در تردد باشند. خودروهای سنگین تا پیش از این با سوخت فسیلی و گازوئیل در حرکت بودند که میزان آلایندگی آنها هم با وجود پیشرفت‌های زیاد و تلاش برای کاهش آلایندگی، همچنان بالاست. اما به تازگی کارخانه «ولوو» در گوتنبرگ سوئد، در حال تحول بنیادی صنعت جهانی کامیون است.
«ساندرا فاینر»، معاون عملیات این کارخانه به تازگی اعلام کرده که «ساخت کامیون الکتریکی با موتور الکتریکی به جای موتور دیزلی برای کامیون‌ها چیز جدیدی است و کامیون‌های سنگین برقی در اروپا، آمریکای شمالی و چین در حال رسیدن به تولید انبوه هستند. اگرچه هنوز زمان زیادی طول می‌کشد تا از تعداد کامیون‌های دیزلی با آلایندگی بالا پیشی بگیرند، با این حال این کامیون‌ها بسیار سریع‌تر از آنچه انتظار می‌رفت به بازار عرضه می‌شوند.
فقط یک یا دو درصد، یعنی ۴۰ تا ۵۰ هزار دستگاه در این سال و در سراسر جهان فروخته شده که بیشتر آنها در کشور چین تولید شده‌انداین در حالی ست که تا یک دهه قبل صحبت از کامیون‌های الکتریکی به میزان زیادی غیرقابل باور بود. کامیون‌های سنگین برقی برای به حرکت درآوردن بارهای سنگین خود به مقادیر زیادی انرژی نیاز دارند که این امر باعث ایجاد سؤالاتی در مورد توانایی در مسافت طی شده و قابلیت شارژ مجدد آنها شده است.
این کامیون‌ها به پایانه‌های شارژ نیاز دارند که ده‌ها برابر قوی‌تر از ترمینال‌های ساخته شده برای خودروهای الکتریکی فعلی هستند. به گفته کارشناسان صنعت، کامیون‌های برقی گران‌تر هستند و در حال حاضر بین دو تا سه برابر بیشتر از مدل‌های دیزلی سنتی قیمت دارند. با این حال، انتظار می‌رود که این قیمت‌ها کاهش یابند و قیمت اولیه بالاتر را می‌توان با هزینه‌های جاری ارزانتر با استفاده از برق، و همچنین مشوق‌های خاص کشور(کاهش مالیات، ارایه خدمات ارزانتر و ...) جبران کرد.
رقابت جدی برای معرفی محصولات برتر
قوانین سختگیرانه اتحادیه اروپا با هدف کاهش انتشار CO۲ یکی از اقداماتی است که کشورهای اروپایی را ملزم به رعایت آن کرده و موجب شده تا تغییرات مهمی در زمینه کاهش آلودگی هوا و وضعیت محیط‌زیست ایجاد شود. در صنعت اتحادیه اروپا، قوانینی وجود دارد که بر مبنای آن صنایع نمی‌توانند برای همیشه خط تولید موتورهای دیزلی را حفظ کنند.
به همین دلیل اکنون رقابتی جدی برای توسعه و عرضه کامیون‌های الکتریکی در بازار وجود دارد.» بر اساس داده‌های کارشناسان تجارت، در سال ۲۰۲۲، کامیون‌های برقی بخش کوچکی از کامیون‌های سنگین را در بازارهای اصلی جهان تشکیل می‌دادند. بر مبنای این داده‌ها فقط یک یا دو درصد، یعنی ۴۰ تا ۵۰ هزار دستگاه در این سال و در سرتاسر جهان فروخته شده که بیشتر آنها در کشور چین تولید شده‌اند.
به گفته کارشناسان، کامیون‌های ترانزیت دیزلی حدود یک کیلوگرم CO۲ در هر کیلومتر منتشر می‌کنند. بنابراین انتشار کربن یک کامیون الکتریکی دو سوم کمتر از یک کامیون دیزلی استاما سازندگان اصلی کامیون در اروپا مانند «دایملر»(Daimler) و «مان»(MAN) آلمان، «ولوو» سوئد و «رنو» تراکس زیرمجموعه فرانسوی آن، و دیگر سازنده سوئدی «اسکانیا» هم در این زمینه سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند. تولیدکننده آمریکایی «تسلا» که در زمینه خودروهای الکتریکی خود بسیار موفق بوده است، قصد دارد در سال جدید با مدل "Semi" خود که نویدبخش طی مسافت با یکبار شارژ تا ۸۰۰ کیلومتر (۵۰۰ مایل) را می‌دهد وارد بخش کامیون‌های الکتریکی شود. بازار جهانی کامیون قابل توجه است و با فروش تقریبا شش میلیون دستگاه، سالانه بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود.
رئیس بخش کامیون‌های گروه ولوو در این زمینه اعلام کرده که «در سال ۲۰۳۰، باید ۵۰ درصد حجم فروش کامیون‌های ولوو، آلایندگی صفر داشته باشد و در سال ۲۰۴۰، هر محصولی که از این کارخانه به فروش می‌رسد، باید آلایندگی صفر داشته باشد.»مطابق با داده‌های (ICCT)، این قانون کم و بیش با سطح لازم برای دستیابی به اهداف توافقنامه پاریس برای کربن زدایی حمل و نقل جاده‌ای مطابقت دارد.
به گفته کارشناسان، کامیون‌های ترانزیت دیزلی حدود یک کیلوگرم CO۲ در هر کیلومتر منتشر می‌کنند. بنابراین با توجه به ترکیب برق فعلی اروپا، که هنوز هم بخش قابل توجهی زغال سنگ و گاز را شامل می‌شود، کربن یک کامیون الکتریکی دو سوم کمتر از یک کامیون دیزلی است.
آینده حمل و نقل زیر چرخ کامیون‌های برقی
استفاده از انرژی الکتریکی برای حرکت و جابه‌جایی چیزی است که در یک دهه دیگر در همه جای جهان رواج خواهد داشت و روند استفاده از سوخت فسیلی نیز به شدت کاهش پیدا می‌کند.
به گفته «هاشم اورعی» رئیس اتحادیه انجمن انرژی‌های تجدیدپذیر ایران، تا سال ۲۰۵۰ تقاضای انرژی در جهان روند کاهشی پیدا می‌کند، یعنی تا ۲۰۳۰ تا حدی افزایش و تا ۲۰۵۰ کاهش خواهد یافت و این تعجب‌آور است زیرا انتظار این است که تا ۳۰ سال آینده هم جمعیت جهان زیاد می‌شود و هم اینکه GDP جهان با شیب زیادی افزایش خواهد یافت.
بنابراین وقتی هم جمعیت افزایش پیدا می‌کند و هم مردم جهان پولدار می‌شوند، باید تقاضای انرژی افزایش یابد اما شاهدیم که روند کاهشی است زیرا تکنولوژی به کمک انرژی می‌آید.
نتیجه اینکه باوجودافزایش جمعیت و مصرف با توجه به اینکه راندمان مصرف انرژی هم بیشتر می‌شود تقاضای انرژی کاهش پیدا می‌کند، اما وقتی عمیق‌تر نگاه می‌کنیم بزرگترین دلیل اینکه مصرف انرژی در ۳۰ سال آینده کاهش پیدا می‌کند این است که جهان به شدت به سمت برقی شدن می‌رود یعنی در ۳۰ سال آینده باوجود اینکه تقاضا انرژی کاهش می‌یابد، تقاضای نفت، گاز زغالسنگ و انرژی هسته‌ای کاهش پیدا می‌کند بر خلاف آنها تقاضا برای برق دو برابر و در واقع عمق نفوذ این انرژی افزایش پیدا می‌کند.
براساس گزارش شورای بین‌المللی حمل و نقل پاک، انتظار می‌رود تا سال ۲۰۴۰، کامیون‌های الکتریکی ۹۰ درصد از بازار کامیون را به خود اختصاص دهندبراساس گزارش شورای بین‌المللی حمل و نقل پاک، انتظار می‌رود تا سال ۲۰۴۰، کامیون‌های الکتریکی ۹۰ درصد از بازار کامیون را به خود اختصاص دهند. این رشد در بخش‌های شمالی اروپا و در آمریکای شمالی هم بسیار جدی است و اکنون به سمت بخش‌های جنوبی اروپا حرکت کرده و حتی به بازارهای جدیدی در آفریقا هم رسیده است.
این رشد در کشورهای نیمه جنوبی یعنی «استرالیا» و «برزیل» هم کشور به کشور در حال گسترش است. ولوو، دومین سازنده بزرگ کامیون در جهان، همراه با سایر سازندگان، توافق کرده که در یک پروژه اروپایی بزرگ برای افزایش تعداد ایستگاه‌های شارژ کامیون مشارکت کند، که همین امر اکنون یکی از نقاط ضعفی است که مانع پذیرش آنها در بازار شده است.
در شرایط کنونی برای شارژ سریع یک کامیون الکتریکی، ایستگاه‌های شارژ به ظرفیت پنج مگاوات ساعت نیاز دارند که معادل تولید یک توربین بادی مدرن با ظرفیت کامل بوده و ۵۰ تا ۱۰۰ برابر قدرتمندتر از ایستگاه شارژ یک ماشین الکتریکی است.
تردیدی نیست که خودروهای برقی شاید تا کمتر از یک دهه دیگر آینده بازار خودروهای جهان را در اختیار بگیرند. این خودروها نه تنها به لحاظ استاندارد آلایندگی، بلکه به لحاظ ایمنی هم از کیفیت بالایی برخوردارند. بنابراین کشورهای مختلف در این زمینه سرمایه گذاری‌های گسترده‌ای انجام داده‌اند.
