به گزارش گروه اقتصادی یکتا ، مهدی صادقی شاهدانی ، در مورد دلایل بروز نوسانات اخیر ارزی در کشور و راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت بازار ارز، اظهار داشت: موضوع ارز یکی از موضوعات اساسی کشور است و برآیند عملکرد بازار در قالب نرخ آزاد ارز نمایان می‌شود، آنچه که از نرخ دستوری ارز خارج کنیم، حاصل عملکرد بازار است، اما نرخ دستوری مربوط به بازار نیست.
این استاد دانشگاه گفت: در بازار، یک طرف متقاضیان و یک طرف عرضه‌کنندگان ارز وجود دارند، بخشی از متقاضیان به این دلیل متقاضی ارز هستند که میخواهند ارزش پول خود را در مقابل تورم حفظ کنند، در نتیجه ارز را به عنوان یک دارایی که در شرایط تورمی ارزش دارایی آنها را حفظ می‌کند خریداری می‌کنند.
صادقی ادامه داد: در شرایط تورمی برخی مردم برای حفظ ارزش دارایی خود، ریال در اختیار خود را تبدیل به دلار کنند و با خرید ارز صرافی‌ها میخواهند ارزش آن را حفظ کنند. دسته دیگر متقاضیانی هستند که در بازار تعیین شده بانک مرکزی نمی‌توانند ارز خود را تهیه کنند، مثلاً مسافرانی میخواهند به خارج از کشور بروند، در حالی که بانک مرکزی سهمیه ارز مسافری را 2 هزار دلار برای هر نفر تعیین کرده است، اما ممکن است این رقم برای متقاضی کافی نباشد و ارز بیشتری از بازار آزاد تهیه می‌کند.
رئیس دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) ادامه داد: در سامانه نیما که بانک مرکزی اعلام کرده است، بخشی از متقاضیان حضور پیدا می‌کنند، اما بخش دیگر نمی‌توانند به بازار نیمایی ارز بروند و این بازار همه تقاضاها را پوشش نمی‌دهد. در شرایط واقعی بازار همه‌گونه متقاضی برای ارز وجود دارد. اگر بخواهیم بازار ارز به تعادل برسد، باید به اندازه نیاز بازار ارز در اختیار داشته باشیم.
* چطور ارز صادرکننده وارد بازار نمی‌شود
وی افزود: از دیگر دلایل نوسان نرخ ارز این است که وقتی چند نرخی در بازار وجود دارد، موجب می‌شود که صادرکنندگان همه ارز خود را از طریق نیما ارائه نکنند و بخشی از ارز را خارج از بازار نیمایی ارائه کنند، به اصطلاح ارز پنهان می‌شود و وارد بازار نمی‌شود.
به گفته این استاد اقتصاد، بازار باید بتواند نقش متعادل‌سازی در ارز را ایفا کند و در شرایطی که چندنرخی وجود دارد، برخی صادرکنندگان تمایل بیشتری دارند که ارز خود را به قیمت آزاد بفروشند. ممکن است امروز فاصله نرخ نیمایی و بازار آزاد 2 هزار تومان باشد، اما شاید این تفاوت نرخ بیشتر شود و این به معنای آن نیست که بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر، بازار را رها کند و بی‌تفاوت باشد، بلکه باید در بازار حضور مستمر داشته باشد و فاصله بین نرخ نیمایی و نرخ بازار آزاد را به حداقل برساند.
صادقی اضافه کرد: در شرایطی که چندنرخی ارز باشد، به طور طبیعی دارندگان ارز تمایل بیشتری دارند که ارز خود را پنهان کرده و از طریق بازار آزاد به فروش برسانند و در هر جا که نرخ دستوری باشد که کمتر از نرخ بازار مبادله شود، فساد و مشکل ایجاد می‌شود.
* امروز وضعیت بازار ارز نسبت به گذشته که ارز ترجیحی داشتیم بسیار بهتر است
وی اظهار کرد: البته در حال حاضر شرایط بازار ارز نسبت به گذشته که ارز ترجیحی وجود داشت، بسیار بهتر است. الان ممکن است تفاوت نرخ بازار و نرخ دستوری در حد 2 تا 3 هزار تومان باشد، اما در زمان‌هایی این رقم بیشتر بود.
* مدیریت بازار ارز همکاری همه دستگا‌ها را می‌طلبد/ چهار وجه تأمین و مصرف ارز
رئیس دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) اظهار داشت: تعادل بازار ارز فقط مربوط به بانک مرکزی نیست و همه مطالبات را نباید در این باره از بانک مرکزی داشته باشیم باید سایر دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها مانند وزارت امور خارجه و وزارت صنعت و سایر وزارت‌های اقتصادی تسهیل‌گری کنند تا صادرات ما رونق بیشتری بگیرد و عرضه ارز در بازار بیشتر شود.
صادقی در پاسخ به اینکه با وجود اذعان بانک مرکزی به ذخیره کافی ارز در کشور و اینکه میزان عرضه در سامانه نیما بیش از تقاضاست، چرا نرخ ارز در حال افزایش است؟ گفت: ارز باید به اندازه کل نیاز بازار وجود داشته باشد. یک طرف بازار صادرکنندگان به عنوان دارنده ارز وجود دارند و یک طرف متقاضیان و واردکنندگان ارز قرار دارند. اما توسعه صادرات فقط مربوط به بانک مرکزی نیست، وزارت صنعت، وزارت خارجه و سایر وزارتخانه‌ها باید تسهیل‌گری کنند تا مسیر صادرات هموار شود.
این استاد اقتصاد پیشنهاد کرد: یک جریان چهارضلعی شامل بانک مرکزی، وزارت صنعت، وزارت امور خارجه و اتاق‌های بازرگانی به عنوان میدان‌دار اصلی در توسعه صادرات، باید شکل گیرد و همکاری کنند، بازارگردان اصلی، اتاق‌های بازرگانی هستند و وزارت خارجه هم باید مسیر ارتباط و تبادل کالاها با خارج را فراهم کند، بانک مرکزی هم باید نظام پولی را مدیریت کند و وزارت صنعت یا بازرگانی تسهیل‌گری برای صادرکنندگان داشته باشد.
* پیمان‌های پولی راهکاری برای کاهش تقاضای ارز و یورو
صادقی شاهدانی در پاسخ به این پرسش که اگر پیمان‌های دوجانبه پولی به ویژه با کشورهای همسایه اجرا شود آیا تقاضا برای ارز دلار کاهش پیدا نمی‌کند؟ گفت: ابزارهای پولی و پیمان‌های منطقه‌ای می‌تواند در تجارت خارجی تسهیل‌گر باشد و اگر دو کشور همسایه توافق کنند که با نظام پولی رایج خود مبادله کنند، تقاضا برای ارز کاهش پیدا می‌کند، اما مشکل این است ما هم‌اکنون تحت فشار بین‌المللی و تحریم قرار داریم. باید بانک مرکزی ما با بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف مذاکره کند و در جهت پیمان پولی دوجانبه و چندجانبه توافق کنند، مثلا ما با کشور همسایه افغانستان توافق کنیم که طرفین پول ملی یکدیگر را بپذیرند یا با عراق و پاکستان، با 15 همسایه کشور خود توافقنامه‌های دو یا چندجانبه امضا کنیم و معاهدات پولی داشته باشیم و صادرات و واردات بین همسایگان به راحتی صورت گیرد.
* ضرورت فعال‌تر شدن دیپلماسی اقتصادی و معاهدات پولی ایران با دیگر کشورها
صادقی گفت: علاوه بر فعالیت بانک مرکزی با کشورهای دیگر و مذاکرات چندجانبه باید دیپلماسی اقتصادی هم فعال شود و در شرایط تحریم بتوانیم با معاهدات پولی ایران با سایر کشورها مبادلات را رونق دهیم.
رئیس دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) بیان داشت: ارز حاصل از صادرات در واقع عِرض کشور است و باید آن را قدر بدانیم. همچنین نهادهای مختلف در بازار ارز نقش‌آفرینی می‌کنند و نباید همه مشکلات را از دید بانک مرکزی ببینیم. باید همه بخش‌ها در جهت تسهیل و رونق صادرات کمک کنند. بانک مرکزی هم باید بر بازار نظارت کند و با توسعه صادرات و عرضه بیشتر ارز، این بازار را به تعادل برسانیم.
* تک‌نرخی شدن ارز نوسانات ارزی را کاهش می‌دهد
وی تأکید کرد: اگر نرخ ارز در بازار تک‌نرخی شود، بازار به تعادل می‌رسد و نوسان‌ها شدید نخواهد بود، اما اگر صرفاً بانک مرکزی را مقصر بدانیم و سراغ دیگران نرویم، تعادل در بازار ارز ایجاد نمی‌شود.
* وابستگی تولید به واردات باید کاهش یابد/ باید بند ناف اقتصاد را نسبت به واردات نهاده‌ها قطع کنیم
صادقی در پاسخ به این پرسش که آیا مؤلفه ارز و اثر آن بر تورم در همه کشورها آنقدر پررنگ است یا در کشور ما این مسئله وجود دارد؟ گفت: هر کشوری اگر شرایط تحریمی ایران را داشت، اتفاقات بدتری در آن روی می‌داد و اینکه می‌بینیم در کشورهای دیگر شرایط‌شان متفاوت است، به خاطر این است که تحریم نیستند.
وی افزود: از طرفی، بخشی از نظام اقتصادی ما وابستگی به واردات نهاده‌ها و ماشین‌آلات تولید دارد و یکی از دلایل گران شدن کالاها، همین مسئله است که وقتی نهاده تولید گران‌تر وارد می‌شود، در نتیجه قیمت کالاهای تولیدی هم افزایش می‌یابد. البته در حال حاضر شرایط کشور بهتر از گذشته است، در یک زمانی همه تولید ما وابسته به نهاده‌ها و ماشین‌آلات خارجی بود. در حال حاضر برخی از ماشین‌آلات و نهاده‌ها در کشور تولید می‌شود.
صادقی شاهدانی اظهار کرد: در شرایطی که تولید ما به واردات وابسته است، اگر جهش ارزی اتفاق بیفتد، تولید هم متأثر می‌شود، اما هر چقدر وابستگی تولید به واردات کمتر شود، از جهش‌های ارزی کمتر آسیب می‌بینیم
وی گفت: در شرایطی که قیمت کالاها بر اثر نهاده‌های وارداتی گرانقیمت بالا می‌رود، حتی پینه‌دوز هم که کاری به واردات ندارد متأثر می‌شود چون کالاهایی خریداری می‌کند که در بازار گران تهیه کرده است، بنابراین باید تا حد امکان بند ناف اقتصاد را نسبت به واردات نهاده‌ها قطع کنیم و نوسان ارز کاهش پیدا کند.
* تا زمانی که صادرات غیرنفتی توسعه نیابد نمی‌توان از تعادل در بازار ارز صحبت کرد
رئیس دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) گفت: در زمانی که تراز تجاری کشور مثبت می‌شود؛ یعنی عرضه ارز بیش از تقاضا می‌شود، در آن صورت نوسان نرخ ارز کاهش پیدا می‌کند، اما تا زمانی که صادرات غیرنفتی توسعه پیدا نکند، نمی‌توان از تعادل در بازار ارز صحبت کرد.
وی تأکید کرد: متقاضیان ارز باید اطمینان داشته باشند که شرایط بازار از نظر عرضه ارز مطمئن است و واردکنندگان مواد اولیه و ماشین‌آلات هم باید نسبت به تأمین ارز خود خیال آسوده‌ای داشته باشند.
صادقی شاهدانی اضافه کرد: همه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط با امر توسعه صادرات باید در کنار بانک مرکزی به توسعه صادرات و ارزآوری بیشتر برای کشور کمک کنند تا بازار ارز متعادل شود.
پایان پیام/
