از میان هزاران نفری که دستشان از خودرو کوتاه‌مانده و بارها تجربه شرکت در قرعه‌کشی خرید خودرو را داشته‌اند، تعدادی فرصت یافتند آنچه را در این باره در دل دارند و می‌اندیشند، بر زبان آورند.
دستیابی به یک حواله خودرو در قرعه‌کشی که بسیاری آن را با طعنه «لاتاری» یا «بخت‌آزمایی ملی» می‌خوانند، باعث شده خیلی‌ها با وجود اختلال در سامانه قرعه‌کشی به طور پیاپی بختشان را بیازمایند و امیدوار باشند تا موعد تمدیدشده حداقل بتوانند نامشان را در گردونه رقابتی شدید بگنجانند.
فروش خودرو به روش قرعه‌کشی از خرداد ۱۳۹۹ آغاز شد و تاکنون ادامه دارد. این روش به گفته بانیانش از ابتدا با هدف کنترل بازار و عرضه خودرو به مشتریان واقعی شکل گرفت. هرچند در این طرح‌ها ارائه گواهی‌نامه معتبر، نداشتن پلاک انتظامی فعال به‌نام فرد متقاضی و... به‌عنوان محدودیت اعمال شده اما این محدودیت‌ها هیچگاه مانع درخواست‌های مازاد بر تقاضاهای واقعی نشد و همچنان عطش برای مشارکت در قرعه‌کشی ادامه دارد.
فردی که حق دارد در ازای زحمت کشیدنش در این کشور به یک خودرو حداقلی دسترسی داشته باشد وارد یک بازی روانی می‌شود که نتیجه آن احساس ضعف و بدبختی و بدشانسی و ... استتا پیش از این، خودروسازهایی مانند سایپا نیز محصولاتشان را در قرعه‌کشی شرکت می‌دادند اما سخنگوی وزارت صمت اواسط مهرماه با اعلام خروج بیشتر محصولات خودروسازان اعم از دولتی و خصوصی از فرایند قرعه‌کشی، بر حذف سامانه یکپارچه فروش خودرو تاکید و اظهار کرد: پیش از اینکه سامانه فروش یکپارچه خودرو با فرآیند قرعه‌کشی داشتیم، حدود ١٠ خودروساز، محصولاتشان را در آن قالب عرضه می‌کردند اما اکنون بیشتر خودروها با توجه به افزایش تولید و متعادل شدن عرضه و تقاضا از شمول قرعه‌کشی خارج شده و در حال حاضر فقط ایران‌خودرو باقیمانده است که تعدادی از محصولات خود را با فروش به‌صورت قرعه‌کشی عرضه می‌کند.
با این حال، سیر صعودی تعداد شرکت‌کنندگان قرعه‌کشی خودرویی را می‌توان از مقایسه آمار ادوار آن دریافت. در دی‌ماه ۱۴۰۰ از هر ۴۸۲ متقاضی، یک نفر این شانس را داشت تا در این طرح فروش برنده شود اما در اردیبهشت ۱۴۰۱ نزدیک به پنج میلیون نفر برای چهار هزار دستگاه خودرو مشارکت کردند و در حقیقت برای هر یک خودرو بیش از ۱۲۰۰ تقاضا وجود دارد. این وضعیت موجب شد بسیاری این سیستم قرعه‌کشی را ناکارآمد توصیف کنند.
در این پیوند، پژوهشگر ایرنا پای صحبت کسانی نشسته که حضور در این قرعه‌کشی را تجربه کرده‌اند:
پرداخت بهای یک خودرو نو خارجی اما دریافت خودروی کارکرده
«احمد غلامی» در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا می‌گوید: خودرو کالای سرمایه‌ای نیست اما در ایران تبدیل به کالایی سرمایه‌ای شده؛ یعنی مردم برای اینکه ارزش پولشان را حفظ کنند اقدام به خرید خودرو می‌کنند چون نیک می‌دانند اگر یک سال از این پول بگذرد ممکن است ارزش آن نصف شود اما خودرو بعد از مدتی مانند مسکن و طلا و ... قیمتش افزایش می‌یابد و به هر حال سود زیادی در این قضیه وجود دارد. این در حالی است که مانند کشورهای در حال توسعه هر پنج سال یک بار باید خودرو عوض شود اما در عمل چنین امکانی در ایران وجود ندارد و این نشان می‌دهد در حوزه تولید و توزیع با یک سیستم رانتی روبرو هستیم.
از نگاه وی، شرکت‌های خودروسازی در ایران رانت‌های اقتصادی بزرگی را در اختیار خود دارند. آنها سالانه هزاران ماشین تولید می‌کنند و وقتی با این آمار و ارقام خودرو تولید می‌شود، سود بسیار زیادی برای تامین‌کننده قطعات نیز وجود دارد. قطعات بی‌کیفیتی روی این خودروها نصب می‌شود تا بعد از مدتی دوباره نیازمند بازسازی و نوسازی شوند. بنابراین سود بسیار زیادی از این نظر نصیب تامین‌کننده خودرو و قطعه‌ساز خواهد داشت.
وی که ۶ یا هفت بار در قرعه‌کشی خودرویی شرکت‌کرده، بیش از فرایند واگذاری، به کیفیت تولید اعتراض دارد و می‌افزاید: وقتی واردات خودرو در کشور ممنوع باشد عرصه برای افراد دارای رانت و تولیدکننده قطعات، باز می‌شود و آنها می‌توانند نهایت استفاده را ببرند؛ این در حالی است که خودروهای کشورهای همسایه، خودروهای بسیار به‌روزی هستند و قبرستان خودروها در آن کشورها پر از خودروهایی است که بالای پنج سال کار کرده‌اند. این یعنی در ایران سیستم ناقصی در تولید و عرضه خودرو وجود دارد.
«برای نمونه تویوتا کرولا شاید ۱۸ تا ۲۵ هزار دلار قیمت داشته باشد اما وقتی وارد ایران می‌شود ۱۵۰ درصد گمرگ به قیمت آن اضافه می‌شود و علاوه بر آن، واردکننده هم حدود ۱۰۰ درصد سود می‌گیرد.
من به این قرعه‌کشی‌ها اعتماد ندارم و به نظرم رانتی است که در اختیار افراد خاصی قرار می‌گیرد. واگذاری خودرو از این طریق به مردم عادی بیشتر یک مزاح و شوخی است
سیستم قرعه‌کشی، تحقیر جامعه ایرانی
غلامی می‌گوید: محصولات کنونی خودروسازان داخلی، فناوری قدیمی اروپاست که اکنون با قرعه‌کشی به متقاضیان فروخته می‌شود. تعداد بالای نام‌نویسی شرکت‌کنندگان نشان می‌دهد مشتری، همچنان زیاد و بازارِ گرمی وجود دارد، زیرا رقیب خارجی وجود ندارد؛ وقتی رقیب خارجی وجود نداشته باشد مردم چاره‌ای جز صف‌کشیدن برای خرید بی‌کیفیت‌ترین خودروها ندارند. این سیستم قرعه‌کشی، در شان مردم ایران نیست.
قرعه‌کشی روان را به هم می‌ریزد
«م. هاشمیان» در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا اظهار می‌دارد: هر زمانی که اعلام شده، ثبت‌نام کرده‌ام؛ مگر یکی دو بار اخیر که به دلیل مشکلات سایت ایران خودرو، اعصابم خُرد بود و ثبت‌نام نکردم.
«در مورد این موضوع خیلی‌ها حرف می زنند اما ابعاد آسیب‌های روانی آن دیده نمی‌شود. این سیستم باعث می‌شود فردی که حق دارد در ازای زحمت کشیدنش در این کشور به یک خودرو حداقلی دسترسی داشته باشد؛ تکرار می‌کنم حق داشتن خودرو را داشته باشد، وارد یک بازی روانی می‌شود که نتیجه آن احساس ضعف و بدشانسی و ... است به ویژه اگر در معرض سرکوفت و مقایسه با دیگران و ... قرار گیرد.
به گفته او، در وضعیت کنونی، بخشی از خودروهای ثبت نامی به تشویق فرزندآوری اختصاص یافته، بخشی به اسقاط خودروهای فرسوده و بخشی به بورس می‌رود و با این حساب، شانس برنده شدن افراد در این لاتاری خودرویی از برنده‌شدن در بانک کمتر است و در عمل اعلام می‌شود این شانس چند دهم درصد است.
چرا مانند حج به متقاضیان فیش ارائه نمی‌شود؟ واگذاری در بورس هم به دلیل وجود سفته‌بازی در بازار سرمایه دست متقاضی اصلی را از خودرو کوتاه می‌کنددر همین خصوص، غلامزاده نیز بر این باور است که خودروسازان، خانواده‌ها را به سُخره گرفته‌اند؛ مگر برای اجرای یک طرح آن هم جوانی جمعیت و یا همان بچه‌دار شدن باید امکان خریدِ خودرو جایزه داد. با این حال، همین روش بخت‌آزمایی برای عده‌ای آرزو شده است و با آن خیالبافی می‌کنند.
قرعه‌کشی به گران‌شدن خودرو دامن می‌زند؟
«حامدی» دیگر شهروندی است که پس از بارها حضور در قرعه‌کشی به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: این طرح با ایجاد بازار کاذب به گران‌شدن خودرو دامن می‌زند. گران‌شدن روزافزون خودرو در بازار آزاد و فاصله آن با قیمت مصوب دولتی آن قدر زیاد است که بعید می‌دانم این حاشیه سود به مردم عادی برسد. من به این قرعه‌کشی‌ها اعتماد ندارم و به نظرم رانتی است که در اختیار افراد خاصی قرار می‌گیرد. واگذاری خودرو از این طریق به مردم عادی بیشتر یک مزاح و شوخی است.
هاشمیان هم در این خصوص می‌افزاید: خیلی‌ها را می‌شناسم که متقاضی واقعی خودرو هستند و برای خود، پدر، مادر و فرزند و ... ثبت‌نام کرده‌اند اما نامشان درنیامده اما به دلیل سیستم دلالی که وجود دارد فردی متقاضی نیست، پول خرید هم ندارد اما ثبت‌نام می‌کند و حواله آن را بعد از برنده‌شدن به سرعت می‌فروشد. درباره خلاءهای قانونی هم باید گفت چون خودرو در رهن خودروساز است امکان خریدوفروش محدود است، لذا برخی به صورت قولنامه‌ای خریدوفروش می‌کنند که ممکن است پیامدها و دردسرهای قانونی زیادی برای فروشنده یا خریدار به وجود آورد.
اعتمادی به سیستم قرعه‌کشی نیست
حامدی شهروند تهرانی درباره طرح فروش شرکتی محصولات ایران خودرو می‌گوید: به نظرم طرح فروش خودروی شرکت ایران خودرو که بیشتر از ۲ سال است اجرا می‌شود، یک طرح کاملا سرِکاری است. من همه شرایط را دارم و از ۲ سال پیش در همه قرعه کشی‌ها شرکت کرده‌ام اما نه خودم و نه هیچ یک از آشنایان و اطرافیانم تا حالا نتوانسته‌ایم در این قرعه‌کشی‌ها خودرو بخریم. از نظر من، این روش فروش خودرو فقط برای افراد خاصی است که دسترسی خاص دارند و می‌توانند با خرید خودرو و فروش آن در بازار آزاد سودهای کلانی به دست آورند. مردم عادی به ندرت از این قرعه‌کشی‌ها سهمی دارند.
مگر مردمی که در این مسابقه ثبت نام می‌کنند می‌دانند چطور قرعه کشی می‌شود؟« شافع‌پور» کارمندی با سابقه بیش از ۲۰ سال، در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا با اشاره به بی‌اعتمادی بیشتر جامعه به سیستم قرعه‌کشی، می‌پرسد: چرا مانند حج به متقاضیان فیش ارائه نمی‌شود؟ واگذاری در بورس هم به دلیل وجود سفته‌بازی در بازار سرمایه دست متقاضی را از خودرو کوتاه می‌دارد.
«امامی» از ۲۳ بار تجربه شرکت در انواع قرعه‌کشی خودرویی چنین شرح می‌دهد: تاکنون برنده نشده‌ام اما یکی از آشناهایم گفته از همین طریق موفق به خرید پژوپارس شده است.
او معتقد است که واگذاری خودرو در بورس و به صورت قرعه‌کشی مشکلی را حل نخواهد کرد و مقامات مسئول باید به ارائه راهکارهای دیگر بپردازند.
این بازار دو نرخی به نفع کیست؟
«ح. کیاسری» دانشجویی است که در این ارتباط می‌گوید: سیستم قرعه‌کشی ایران‌خودرو از دو جهت قابل نقد است و هیچ گونه دفاعی نمی‌توان از آن کرد؛ یکی عدم شفافیت و دومی اختلالی که در بازار به وجود آورده است. در مورد عدم شپوفافیت می‌توان اینگونه گفت مگر مردمی که در این مسابقه ثبت نام می‌کنند می‌دانند چطور قرعه کشی می‌شود؟ و چرا یک نفر بیش از ۳۰ بار ثبت نام می‌کند و برنده نمی‌شود؟ آیا اصلا خودشان افرادی ندارند که تعدادی از این خودروها را به اسم قرعه‌کشی در بازار بفروشند؟ و هزار اما و اگر دیگر که چند سال است وجود دارد و نمی‌دانم که چرا هیچ نهاد مسئولی وجود ندارد تا به این بازی مسخره پایان دهد.
دوم هم به لحاظ اختلال در بازار قیمت خوردو، من تخصصی در این حوزه ندارم اما فکر نکنم که در هیچ کشور اینگونه ماجرایی داشته باشند و یک عده به اسم تولیدکننده اینگونه هر روز باعث بالا رفتن قیمت خودروهایی شوند که از هیچ کیفیتی هم برخوردار نیست. چرا ایران‌خودرو نباید عرضه خود را داشته باشد و هر فردی که نیاز به خودرو داشت با مراجعه به نمایندگی خودرو خرید کند. این بازار دو نرخی که به وجود آمده است سرتاسر به نفع ایران‌خودرو است و بهترین روش هم برای این است که تولید خود را به بازار عرضه کند.
انتهای پیام/
