یادداشت ادبی/ مجید افشاری
نقطه ی عطف در مبانی زیبایی شناسی شعر چیست ؟
زمانی که درباره ی زیبایی شناسی شعر سخن می گوییم ناخودآگاه تعابیر و توصیفات و بدیع بودن منظر شاعر در مواجهه با پدیده ها به یادمان می آید که این یک باور عمومی است و غلط هم نیست. اما نکته اینجاست که در واکاوی شعر بر همین مبنا ناقد یا مخاطب مبتلا به متنیّت، زبانیّت، شعریت می ماند بخواهیم ساده ترش کنیم. ناقد یا مخاطب دچار ساختار نوشتار و ترکیبات و احتمالا مکاشفات عاطفی و تصویری می شود. حال باید بدانیم اگر شعری بخواهد با داشتن تمام ویژگی ها که بیان شد در مدار زیبایی شناسی هنری، تاریخی قرار بگیرد چه بایسته هایی دارد ؟
نقطه ی عطف در زیبایی شناسی شعر، تمرکز شاعر بر ویژگی تاثیر گذار بودن آن است.
شعر تاثیر گذار دو بایسته دارد:
۱_ مفهوم باشد، یعنی زبانی فصیح و بلیغ و موجز داشته باشد. اساسا شعر زبان ساده و پیچیده ندارد بلکه زبان مفهوم و نامفهوم دارد مثلا شعر خاقانی ممکن است برای کسی که آشنایی و اهلیّتی با ادبیات ذهن و زبان خاقانی ندارد نامفهوم باشد. حال اینکه برای یک ادیب و محقق، نامفهوم نباشد که بسیار اعجاب آور هم جلوه کند.
۲_ پاسخگوی نیازی در مخاطب باشد، قطعا اگر اثری، به نحوی پاسخگوی نیازهای ازلی، ابدی یا روزانه ی مخاطب باشد صرف نظر از ارزشمداری و درست و غلط انگاری، تاثیرگذار است.
حال باید پرسید نیازهای مخاطب کدام اند؟
۱_ نیاز به یافتن زبانحال و شاهد مثالی برای عواطف فردی و جمعی در نوشتار
۲_ نیاز به تجربه های تازه در تصویر و زبان نوشتار
برآیند پاسخگویی به نیازهای مخاطب، تاملات، وجد، التذاذ، حیرت و.. است.
نکته: از آنجا که هر اثری باید تجربه شود. تاملات مرزی، زمان خواندن آن، مشمول تاثیر گذاری نوشتار نمی شود . با این ادعا که به صرف خوانده شدن، هر نوشتاری تاثیر خودش را دارد. نمی توانیم آن را در دایره تاثیرگذاری قرار دهیم. چرا که هر مهملی با این مغالطه ی ساده انگارانه، تاثیرگذار تلقی می شود.
کاستی نقد معاصر این است که عموما تصور از شعر و مبانی زیبایی شناسانه داریم اما تعریف نداریم.
انتهای پیام/
درود برای شا
زبانی فصیح و بلیغ