به گزارش گروه اجتماعی یکتاپرس، سرطان از طریق عوامل مختلف خارجی مانند استعمال دخانیات، مواد شیمیایی، پرتوتابی و عوامل عفونی و داخلی مانند جهش‌های ژنی، هورمون‌ها، شرایط ایمنی و جهش‌هایی که در جریان متابولیسم روی می دهند، به وجود می آید. به طور کلی هم اکنون سرطان های شایع در مردان، شامل پروستات، روده بزرگ، ریه و در زنان، شامل پستان، روده بزرگ، رحم و تخمدان هستند.
علل سرطان
هر چه بیشتر درباره علل ایجاد سرطان آگاهی داشته باشیم، بهتر می‌توانیم راه‌های پیشگیری از آن را پیدا کنیم. واضح است که سرطان از طریق صدمه جسمی مانند ضربه شدید یا کوفتگی ایجاد نمی‌شود. اگرچه آلوده شدن با برخی ویروس‌های خاص می‌تواند خطر ابتلا به برخی انواع سرطان را افزایش دهد، اما سرطان مسری نیست و هیچ‌کس سرطان را از شخص دیگر نمی‌گیرد.
در واقع سرطان طی زمان ایجاد می‌شود و ناشی از ترکیب عوامل مربوط به شیوه زندگی، وراثت و محیط است. برخی عوامل که احتمال پیدایش سرطان را در یک فرد افزایش می‌دهند، شناسایی شده‌اند. بسیاری از انواع سرطانها به دلیل مصرف تنباکو و برخی خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها، قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش خورشید و تا حدی کمتر، قرار گرفتن در معرض مواد ایجادکننده سرطان (کارسینوژن‌ها) در محیط زندگی و محل کار به وجود می‌آیند که البته برخی افراد نسبت به دیگران به این عوامل حساس‌تر هستند. با این همه، اکثر افرادی که مبتلا به سرطان می‌شوند هیچ‌یک از عوامل شناخته شده را ندارند و همچنین بسیاری از افرادی که عوامل خطرزا را با خود دارند، به سرطان مبتلا نمی شوند.
نشانه های سرطان
سرطان نشانه های متنوعی را در فرد ایجاد می‌کند که برخی از آنها عبارتند از ضخیم شدن یا به وجود آمدن توده در پستان یا هر جای دیگر از بدن، تغییر واضح در یک زگیل یا خال، زخمی که بهبود نمی‌یابد، سرفه آزاردهنده یا خشونت صدا، تغییرات در عادات روده‌ای یا ادراری، سوءهاضمه یا مشکل در بلع، تغییرات غیر قابل توجیه در وزن و در نهایت خونریزی یا ترشح نامعمول. البته ایجاد این نشانه‌ها یا سایر علائم و نشانه‌ها، همیشه نشانه پیدایش سرطان نیست. ممکن است این علائم، نشانه عفونت‌ها، تومورهای خوش‌خیم یا مسائل دیگر باشند. فراموش نکنید که سرطان در مراحل ابتدایی درد ایجاد نمی‌‌کند.
اگر نشانه‌هایی وجود داشته باشد که احتمال وجود سرطان را برانگیزاند، پزشک باید درباره سابقه خانوادگی بیمار و اینکه در خانواده یا نزدیکان وی سابقه سرطان وجود داشته و همچنین درباره تماس با مواد شیمیایی و آلاینده‌ها و شغل فرد پرسش کند و همچنین فرد را مورد معاینه فیزیکی قرار دهد تا علائم احتمالی سرطان (مثلا وجود توده در پستان، گره‌های لنفاوی برجسته، زردی، توده شکمی و...) را پیدا کند. علاوه بر این، پزشک بر حسب شرح حال و معاینه فیزیکی می‌تواند تشخیص افتراقی‌ها را در نظر گرفته با توجه به آنها آزمایش‌ها و تست‌های آزمایشگاهی لازم را درخواست کند.
راه های پیشگیری از سرطان
خوشبختانه از برخی عوامل ایجادکننده سرطان می‌توان پیشگیری کرد، هرچند برخی دیگر مانند عوامل وراثتی غیرقابل پیشگیری هستند. در هر حال بهتر است که از وجود آنها مطلع بود، چراکه می‌توان با آگاهی از عوامل خطر و همچنین مشورت با پزشک درباره معاینات پزشکی از برخی عوامل خطرزای شناخته شده پیشگیری کرد. به طور کلی برخی عوامل خطرزا وجود دارند که احتمال پیدایش سرطان را افزایش می‌دهند.
مثلا کشیدن تنباکو، جویدن و در معرض دود آن قرار داشتن، سبب‌ساز حدود یک‌سوم مرگ‌های ناشی از سرطان در هر سال است. در افراد سیگاری، خطر ابتلا به سرطان ریه با تعداد سیگاری که در روز کشیده‌اند، تعداد سال‌هایی که سیگار کشیده‌اند، نوع سیگار و اینکه به چه شدت دود آن را استنشاق کرده‌اند، افزایش می‌یابد.
در کسانی که روزانه یک بسته سیگار استعمال میکنند، ریسک ابتلا به سرطان ریه حدود 10 برابر افراد غیرسیگاری است. سیگاری‌ها همچنین در معرض پیدایش انواع دیگر سرطانها نسبت به افراد غیرسیگاری هستند (مانند سرطان دهان، حنجره، مری، پانکراس، مثانه، کلیه و گردن رحم). سیگار کشیدن همچنین می‌تواند احتمال پیدایش سرطان‌‌های معده، کبد، پروستات، کولون و رکتوم را افزایش دهد. خبر خوب این که خطر سرطان بلافاصله پس از اینکه شخص سیگار را ترک کند شروع به کاهش می‌نماید و خطر بتدریج هر ساله پس از ترک کردن رو به کاهش می‌رود.
نقش تغذیه در ایجاد سرطان
تغذیه به عنوان عاملی دیگر در بروز انواع سرطان است. به همین دلیل هم محققان در پی یافتن این واقعیت هستند که چگونه عوامل تغذیه‌ای در پیدایش سرطان نقش ایفا میکنند. برخی شواهد، از ارتباط غذای پرچرب و سرطان‌‌های بخصوصی مانند سرطان‌‌های کولون، رحم و پروستات حکایت دارند. همچنین چاق بودن بیش از حد در میان زنان مسن‌تر ممکن است با سرطان پستان در ارتباط باشد. از سوی دیگر، برخی مطالعات بیانگر آن است که غذاهای حاوی فیبر و مواد تغذیه‌ای خاص، می‌توانند در برابر برخی انواع سرطان نقش حفاظتی داشته باشند.
مردم می توانند خطر ابتلا به سرطان را با انتخاب غذاهای سالم کاهش دهند. تغذیه متعادل عبارت است از مقادیر فراوان غذاهای غنی از فیبر، ویتامین‌ها، مواد معدنی و کم‌چرب. این به معنای خوردن مقادیر فراوان میوه، سبزی و غلات در روز و مصرف کمتر تخم‌مرغ، گوشت پرچربی و لبنیات دارای چربی فراوان (مانند شیر کامل، کره و اغلب پنیرها)، سس سالاد، مارگارین و روغن سرخ کردنی است. بسیاری از دانشمندان معتقدند انتخاب ماده غذایی سالم بسیار مفیدتر از مصرف انواع مکمل‌های ویتامینی و مواد معدنی است.
در این میان تابش اشعه فرابنفش هم یکی دیگر از عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به سرطان است. تابش این اشعه موجب پیر شدن زودرس پوست و آسیب پوستی است که می‌تواند منجر به سرطان پوست شود. برای کاهش خطر ابتلا به سرطان پوست که با تابش اشعه فرابنفش ایجاد می‌شود، بهتر است از مواجهه با خورشید در میانه روز (10 صبح تا 3 بعدازظهر) اجتناب کرد.
چند راهکار ساده برای پیشگیری از ابتلای سرطان
1)روش ساده دیگر آن است که وقتی سایه شما از خود شما کوچک‌تر است، از ایستادن مقابل خورشید پرهیز کنید.
2)استفاده از کلاه لبه پهن، عینک‌های آفتابی جذب‌کننده اشعه فرابنفش، شلوار و لباس‌های آستین بلند هم جنبه حفاظتی دارند.
3) الکلی‌ها احتمال فزاینده پیدایش سرطان‌‌های دهان، گلو، مری، حنجره و کبد را افزایش می‌دهند. برخی بررسی‌ها بیانگر آن است که حتی نوشیدن متوسط یا کم الکل ممکن است، احتمال ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.
4) پرتو یونیزان را هم باید یکی دیگر از عوامل تشدید احتمال بروز سرطان دانست. سلول‌ها ممکن است تحت تاثیر اشعه ایکس یا مواد رادیواکتیو آسیب ببینند. در دوزهای زیاد، اشعه‌های یونیزان می‌توانند موجب سرطان یا دیگر بیماری‌ها شوند. قبل از دهه 1950 میلادی، اشعه ایکس به منظور درمان بیماری‌های غیرسرطانی (مانند تیموس و لوزه بزرگ شده، کچلی سر و آکنه) در کودکان و جوانان به کار می‌رفت. افرادی که پرتودرمانی به سر و گردن دریافت کرده‌اند خطر بیش از حد متوسط پیدایش سرطان تیروئید در آنها طی سال‌های بعد وجود دارد. به همین علت بیمارانی که سابقه چنین درمان‌هایی دارند، باید موضوع را با پزشک خود در میان بگذارند.
5) پرتودرمانی که بیماران برای درمان سرطان دریافت میکنند نیز می‌تواند به سلول‌های طبیعی آنها آسیب برساند. به همین دلیل بیماران باید درباره خطر پیدایش سرطان ثانویه پس از پرتودرمانی با پزشک خود مشورت کنند، البته خطر پیدایش سرطان ثانویه بستگی به سن بیمار در زمان درمان و همچنین بخشی از بدن که مورد درمان قرار گرفته دارد.
6) در این میان اشعه ایکس که در راهکارهای تشخیصی کاربرد دارد، افراد را در معرض سطوح کمتری از پرتوتابی (نسبت به اشعه ایکس‌درمانی) قرار می‌دهد و البته منفعت‌های چنین اقداماتی بیش از مضرات آنهاست، با وجود این مواجهه مکرر می‌تواند مضر باشد، بنابراین بهتر است درباره لزوم انجام عکسبرداری و استفاده از پوشش برای محافظت دیگر نقاط بدن به پزشک مشورت شود.
7) قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص، فلزات یا حشره‌کش‌ها می‌تواند خطر سرطان را افزایش دهد. آزبست، نیکل، کادمیوم، اورانیوم، رادون، وینیل کلراید و بنزن مثال‌های شناخته شده‌ای از مواد سرطان‌زا هستند. این مواد می‌توانند به تنهایی یا همراه سایر مواد سرطان‌زا مانند کشیدن سیگار خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند. این به آن معناست که استنشاق آزبست می‌تواند سبب مزوتلیوما شود و در افرادی که با آزبست سر و کار دارند و سیگاری هم هستند، احتمال بروز این عارضه افزایش می‌یابد.
8) مادران بارداری که طی دوران بارداری از DES استفاده کرده‌اند، دخترانشان در معرض خطر پیدایش سرطان رحم و واژن هستند. برخی سرطانها مانند ملانوم، پستان، تخمدان، پروستات و کولون در برخی خانواده‌ها بیشتر از جمعیت عادی روی می‌دهند.
*دکتر رضا ملایری، فوق تخصص خون و سرطان بزرگسالان
انتهای پیام/
