موزه ها، ترجمان هزاره های انسان سرمدی

موزه ها، ترجمان هزاره های انسان سرمدی

یادداشت: علی عزتی/بنیانگذار انجمن هنرمندان خودآموخته ایران و عضوشورای بین المللی موزه ها(ایکوم فرانسه)

18ماه می 2023- مقارن با 28اردیبهشت 1402«روزجهانی موزه (international museum day)می باشد که امسال تحت عنوان: موزه، پایداری وسلامت نامگذاری گردیده که مناسبتی بین المللی است وهرساله توسط شورای بین المللی موزه ها" ”International council of museums”برگزارمیگردد که به اختصار(ایکوم) تنها سازمان تخصصی موزه ها و موزه داران درسطح جهان میباشد، که در همین راستا ایکوم ایران به سهم خویش و حسب وظیفه امسال این مراسم را در تاریخ 28 اردیبهشت درخانه هنرمندان ایران برگزار می نماید.

این رویداد بطورهمزمان در 137کشورجهان رگزارمیگردد که به ارتقاء ومحافظت ازمیراث های طبیعی وفرهنگی کنونی و گذشته، محسوس ونامحسوس (ملموس وناملموس ) که اصالت موضوع ،غنا ورسالت آن برکسی پوشیده نیست و برپایه مؤلفه های نوین که پیشینه ایی به قدمت تاریخ انسان دارد، استوار شده است که به منظور پی ریزی بنایی پایداربرای درک جهان،تاریخ وفرهنگ ،که معطوف به اراده انسان ومعنا بخشی هستن اوست ،برپا شده است.

کلمه موزه ها ازواژه یونانی (mouseim) گرفته شده که به معنای محل فرشتگان می باشد ونام تپه ای هم درآتن بوده ساخته شده است که معادل پارسی این واژه  گنجینه  است که به معنای جای نگه داشتن وسایل گران بها می باشد.
ایکوم که زیرنظریونسکو فعالیت می کند دربند سه وچهاراساسنامه خود موزه را اینگونه تعریف کرده است:
«موزه موسسه ای است دائمی وبدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان بازاست ودرخدمت جامعه وپیشرفت آن فعالیت می کند که هدفش پژوهش درآثاروشواهد به جای مانده انسان ومحیط زیست اوگردآوری آثارحفظ وبهره وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار،به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظوربررسی و بهره معنوی است.»

اهداف ایکوم:Conservation continuation and communication to society of the world’s natural and cultural به معنای (پاسداری، ادامه وارتباط با جامعه جهانی میراث طبیعی وفرهنگی جهان) می باشدکه همین رویکرد وجه همت اهالی فرهنگ وهنرجهانی قرارگرفته است والگوهای معتبری رابرای راهیابی به متن تاریخ ازبدویت تا مدنیت معاصرراپیش روی جوامع مختلف قرارداده است.

شعارامسال شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) موزه ،پایداری وسلامت می باشد که به اعتبارتمامیت الزامات و توقعات معاصرفراترازعناوین ادوارگذشته دلالت مستقیم برتمامیت هستی انسان سرمدی داردو درنهایت وفا داری و امانتداری پنجره ای به گسترده گی جهان گشوده که صیانت از میراث جهانی که تنها حلقه ارتباط ما با میراث گذشته می باشد سرلوحه کارهرروزآنان میباشد که صرفنظرازنژاد ،زبان، قومیت وملیت ،فرهنگ ورنگ ،عقیده وسیاست درسه حوزه جهانی ، منطقه ای و ملی بخشی بزرگ ازحیات مادی ومعنوی انسان را حفاظت ونمایندگی می کند.
شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) سازمانی غیردولتی مربوط به امورموزه ها و کارگزاران حرفه ای موزه هاست هم چنین کارگروهای متعددی را تحت پوشش دارد ازجمله کارگروه موسیقی که نمایندگی ملی کارگروه بین المللی و مجموعه های آلات موسیقایی درایران را برعهده دارد که مرتبط با میراث معنوی وشفاهی ازجمله موزه ها، تاریخ، انسان وسازها وموضوع های مرتبط با موسیقی را راهبری می کند.

این شورا، نماد جهانی موزه و موزه داری است که زیرنظریونسکو فعالیت میکند ولی شخصیتی حقوقی مستقل ومجزایی از سازمان یونسکو دارد که بمثابه یک منظومه فکری مدرنی است که مطابق پارادای می کاربردی، خاستگاهی بی بدیل رارقم زده است که به عنوان یک نهاد رسمی تمام تلاش خود را خدمت به توسعه جوامع جهانی قرارداده است یا به عبارتی دیگرمیراث ملموس وناملموس بشریت را در جهان نگاهبانی می کند.

شورای بین المللی موزه ها (ایکوم) بعد ازجنگ جهانی دوم به حکم ضرورت تاریخی درسال1946تاسیس گردید. کمیسیون ملی یونسکودر بهمن ماه 1328برابر با 1950 میلادی به منظوربهبود و توسعه موزه های کشور وایجاد ارتباط بین موزه های ایران با موزه های سایر کشورهای جهان، استفاده از آخرین مطالعات و تحقیقات مربوط به موزه وجلب توجه عامه مردم به موزه ها و نقش آن درتعلیم و تربیت کمیته تخصصی موزه های ایران رابا حضور کارشناسان، صاحبنطران آثارتاریخی ،موزه داران ،مدیران موزه ها و نمایندگان نهادهای ذیربط تشکیل داد.

موزه ها گهواره تمدن های بشریت اند که به ترجمان گفتمانی سراسرآگاهی پرداخته که درحوزه تمدن وتاریخ به تقویت نوعی غنای فرهنگی که درانبوه بیشماری ازناممکن ها حیات دوباره بخشیده اند، نظرداشته که درهیچ مقطعی ازتاریخ تا بدین اندازه هم مرکزتوجه جهانیان نبوده است.

لازم به ذکراست که موزه ها به عنوان میراث فرهنگی بمعنای واقعی کلمه ازجایگاه تاریخمندی برخوردارند چون غیر قابل جایگزین بوده وهرگزآنچه که درابتدا بوده نخواهند بود که درمیان نسل ها ازارزش واحترام خاصی برخوردار می باشند و دریک روند دگرگونی پیوسته قرارداشته وهمه عوامل پیرامونی هم درآنان تاثیر خواهد داشت حتی دست زدن به آثاروحتی نوری که برای دیدن آنها مورد نیازاست ، که به همین دلیل متقن با توجه به ورود مهمان ناخوانده (کرونا) موزه های کل کشورهای جهان بدون وقفه وتردید، تعطیل شدند.

مطابق اساسنامه ایکوم این موارد به موزه ها اختصاص دارد:
- بناها ومکان های طبیعی وباستان شناسی و نژاد شناسی و گیاه شناسی و بناهای تاریخی ومکان هایی که ازماهیت موزه برخوردارند وبرای کسب ،حفط وارتباط شواهد مادی مردم و محیط زیست آنها فعالیت می کنند.
- سازمانهاییکه مجموعه ها را نگهداری ونمونه های گیاهان وجانوران زنده مانند مکان های وحش شناسی وگیاه شناسی، آکواریوم وباغ وحش را نمایش می دهند.

موزه ها درآستانه هزاره سوم با داشتن همه دستاوردهای جهانی خودبه رغم بی زبانی به هزاران زبان سخن می گویند اما امروزدرمواجه با نبرد نابرابربا کرونا مظلومانه ومعصومانه درآستانه جاودانگی ایستاده وغریبانه برای رسیدن به فردایی روشن پروانگی می آموزندکه مدنیت یک ضرورت تاریخی برما نهیب میزند تا دراین شرایط سخت وبحرانی سبب سازشویم وچراغی درصیانت ازموزه ها برافروزیم ،مگرنه اینست که آرمان موزه ها جز تعالی تبار انسان است.

به قول فیلم بابل ساخته اینارتیو: اگردرگوشه ای ازجهان پروانه ای بال بزند ونسیمی بوزد درگوشه ای دیگرحتما آن نسیم تبدیل به توفان خواهد شد. به گمان راقم قلم موزه بمثابه یک مورخ صادق تاریخ راتکرارنمی کند بلکه آن رادوباره می سازد که درسپهر نقش مایه (موتیف)های بجا مانده ازبدوی ترین آثارگذشتگان با نوشیدن شهد معنوی آنان میتوان ردپای تاریخ انسان را از دورترین تا اکنون رصد کرد که هرکدام چنان سفیران تاریخ ترجمان سرنوشت انسان را نشانه رفته اند.

دیگراینکه قصد این مقال ضرورت یادگیری فرهنگ موزه ها رابیان می کند تابرآگاهی مردم افزوده تابه بررسی شناخت  فرهنگ های مختلف جهان نقبی به روشنان آن اعلام گردد و از طرف دیگر به چرخه تبادلات فرهنگی و تجربیات علمی که براساس شواهد تاریخی وطبیعی بدست آمده، یاری رساند.

_موزه ها، رازمگوی بسیاری ازآرمان های فراموش شده یا درحال فراموش شدن اند که فصل مشترک همه فرهنگ های ملل جهان اند تا ازچشمه های جاودانه شان بتوان جرعه ای هوای تازه نوشید.

_موزه ها، برآیند یک جنبش بین المللی بوده که از جنس نبوغ وبداعت اند که از رهگذر انتزاع با سنتزی خلاقه به جایگاه جولان خیال و خاستگاه هویت گذشته انسان دست یافته اند .
موزه ها، شناسنامه هویت ملی وجهانی است که تبلور و تجلی گاه انسان تاریخ اند که دلالت مستقیم برتاریخ زیست انسان داشته است .
_موزه ها، رهنورد دهلیزهای تاریک هزاره های تاریخ انسان اند که به انبوه بیشماری ازناممکن ها حیات دوباره بخشیده  اند.
_موزه ها، پیکری سراسرآگاهی اند که درنهایت امانتداری و وفاداری درگذر از آنچه تمدن ،تاریخ وفرهنگ نام گرفته از شوکت پرشکوه انسان حفاظت وصیانت کرده است.
_موزه ها، چنان ققنوس اززیرخاکسترهزاره های دور و دیر برخاسته است تاهمه داشته هایش راباما به تساوی تقسیم کند.
_موزه ها، آئینه تمام نمای مدنیت هرسرزمینی است که مدام ازدل واقعیت به بازسازی حقیقت وجودی انسان پرداخته است.
_موزه ها، نقبی به تاریک روشنان همه آن رازمگوی های فردی واجتماعی اند که در« سرسویدا »نهادینه شده است که برمسیرسرنوشت ما رد پایی تا ابد باقی گذاشته اند.
_موزه ها، به گواه مسلم تاریخ همواره بربلندای نقش های ماندگارچونان (همزاد هماره انسان) - پراعتبار- برتابنده سرزمین نژادها وتیره های گوناگون ومتنوع جهان بوده است.
_موزه ها، راویان صادق نسل هایی هستند که با جان شیفته خویش به شوق پروانه شدن پل ارتباطی ملل جهان اند که اینک ازحاشیه برای اثبات حقانیت خود به متن آمده اند تا درهمنشینی مسالمت آمیزازگذشته تا به آینده مفهوم جدیدی ازنو بودن ونوشدن رابرتابند.

به عبارت دیگرموزه ها آئینه تمام نمای مدنیت هرسرزمینی تلقی میگردد که باورهای پایداری را روایت کرده که تکرار ناپذیر خود نقشه راه وپیشگام نوعی سنتزنوین خلاقیت اند که ازفرازهزاره ها آمده اند ومرگ ناپذیر اتاق های بی آفتاب را بامشعل های فروزان خلاقه هنرمندان جهان معنا بخشیده اند به همین دلیل میتوان آنان را«آئینه داران آفتاب»نامید که حیرت انگیز ترین ادوارمختلف تاریخ بشررا آئینگی کرده که دلالت برسویمندیهای تاریخمندی است تکرارناشدنی که فعل خلاقیت،بداعت، نوآوری ومفاهیم فرم های تمدنی کهن جهان را بازنمایی نموده اند.

شورای بین المللی موزه ها گستره های نوینی رادر این زمانه عسرت کرونا زده در ( فضاهای مجازی) رقم زد که همانا مدیریت موزه های جهان درتمهیدات نوین وروزآمد به شرح آثاربرجسته موزه ها پرداختند تابدین طریق مقیاس شعور،میزان فهم وآئینه ادراک جهانیان را فراتر از ظرفیت های متعارف سال های پیشین درپویشی فرهنگی در اعتلایی تاریخمند، جامه عمل پوشاندند.

ازاین رهگذرچون انجمن هنرمندان خودآموخته ایران عضورسمی شورای بین المللی موزه ها ( ایکوم فرانسه) می باشد و از طرف دیگر عضو کارگروه تجسمی کمیته ملی موزه ها ( ایکوم ایران) بوده، همواره در طول این سال هادرنهایت امانتداری و وفاداری توانسته با رویکردی دینامیکی به وظایف تاریخی خود که همانا ترجمان میراث تاریخ و فرهنگ ایران و جهان میباشد، جامه عمل بپوشاند، حتی بسیارشورانگیزفراترازآنچه را که تصورمیرفت برمدارمعنایی بیرون ازکلیشه های رایج اجرایی نموده است.

ایکوم ایران درراستای اهداف راهبردی ایکوم جهانی با تلاشی همه جانبه تحت یک دیپلماسی فرهنگی به نمایش ظرفیت هایی نانوشته وناگفته پرداخته که نه ازسراتفاق که حاصل سالها تلاشی ارجمند تکرار ناپذیر سر فصلی نوین درادبیات و غنای زبان موزه ها را رقم زده که دربخش بعدی این مقال به این مهم خواهم پرداخت.

هرچند هیج آغازی نقطه کمال نیست اما مهم اکنون ماست که با شمائیم همنوای افق های دوردردایره واژگانی نامحدود که ازجنس همان تاروپودی است که رؤیاها ازآن جان می گیرند.

انتهای پیام/

دبیر گروه فرهنگ و هنر: رضوان ابوترابی