به گزارش یکتاپرس به نقل از همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: خیابان رودکی، نرسیده به خیابان مرتضوی، کوچه آبانبار به سبب وجود آبانبار چهلپله یکی از کوچههای معروف تهران قدیم برای اهالی این محل است؛ جایی که سالها محل تأمین آب مصرفی مردم این محله بود.
سید رسول امینی در کتاب «طهران در گذر زمان» درباره این آبانبار نوشته است: «آبانبار چهلپله سلسبیل را از آب چشمه فرمانفرمایان که به سمت جنوب سلسبیل جاری میشد پر میکردند. مواد و مصالح بهکار رفته در داخل ساختمان آبانبار عبارت بود از سنگ، آجر، شفته آهک و ساروج. مخزن آبانبار در داخل زمین قرار داشت و با چهلپله به سطح خیابان متصل میشد تا فشارهای وارده بر بدنه را بکاهد. ورودی آبانبار و راهپله عمیق آن را سردرآبانبار میگفتند. هدایت باد مناسب به فضای داخل آبانبار و گردش هوا به سمت ضلع غربی خیابان سلسبیل باعث خشکی هوای داخل آب انبار میشد که برای خنکسازی آن هم مفید بود.»
شستن لباس خونین در قنات هزار سال
در محله مهران، باغی معروف به «باغ گلستانی» یا «شهید کشوری» بود که قنات «مهران زرتشت» از آنجا میگذرد. آنطور کهعلی عسگری از ساکنان محله مهران تعریف میکند در سالهای جنگ این قنات یکی از اصلیترین پاتوقهای بانوان شهر برای کمک به رزمندگان، بوده است. او تعریف میکند: «به کمک سپاه اطراف آنجا را داربست کشیده بودند و بانوان محله ما همراه با بانوان نقاط مختلف تهران دستهدسته به آنجا میرفتند و با مدیریت مرحوم ماهپاره کرمی لباس رزمندهها و پتوهای خونین آنها را میشستند.» در برخی کتابها مانند فرهنگ جغرافیا آمده است که قدیمیترین قنات تهران، قنات مهران بوده که بعدها به نام قنات نگارستان هم معروف شد. به نوشته اعتمادالسلطنه این قنات مربوط به هزار سال قبل بوده است که در دوره قاجار آب آن را به سمت ارگ منحرف کردند و در نتیجه قسمتی از ده مهران خشک شد و ناچار شدند قنات دیگری در شمال آن ایجاد کنند.» «کوچه قنات» کوچه باریک و چشمنوازی است در محله زرگنده که مظهر قنات محله در آنجا قرار دارد. نخستین خانههای زرگنده در این کوچه و نزدیکی مظهر قنات ساخته شده بود و خانه کدخدای زرگنده هم در این کوچه قرار داشت. هنوز هم چاهها و میلههای بسیاری از دوره رونق قنات محله زرگنده در حیاط خانههای قدیمی به چشم میخورد. مظهر قنات زرگنده تا قبل از ساختهشدن نخستین گرمابه در محله یعنی حمام سعدی، محلی برای شستوشو و حتی استحمام کودکان در تابستان بود. بعد از ساختهشدن حمام سعدی در زرگنده، آب این حمام هم از همین قنات تأمین میشد. مظهر قنات زرگنده هنوز در کوچه قنات این محله زنده است و صدای شرشر آب در کوچه به گوش میرسد.