به گزارش گروه اجتماعی یکتا؛ ۶ آلاینده مهمی که دستگاه‌های سنجش کنترل کیفیت هوا آن‌ها را ارزیابی می‌کنند به شرح زیر است:
ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون (PM ۲.۵)
یکی از ۶ آلاینده‌ای که در هوای تهران و شهر‌های بزرگ کشور هر روز اندازه‌گیری می‌شود، ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است. این ذرات دارای قطر ۲.۵ میکرون و یا کمتر هستند که از نظر اندازه، یک سی ام قطر موی انسان است. ترکیب شیمیایی ذرات بسته به محل، زمان و آب و هوا متفاوت است، اما منابع انتشار آن شامل انواع فعالیت‌های احتراقی وسایل نقلیه موتوری، نیروگاهی و سوزاندن چوب و حتی فرایند‌های صنعتی خاص است. این ذرات هم به طور مستقیم از اگزوز‌ها منتشر می‌شوند و هم به شکل آلاینده ثانویه در جو بازتولید می‌شوند.
طبق مطالعات سازمان بهداشت جهانی، ارتباط مستقیم میان قرار گرفتن در معرض ذرات ریز و مرگ زود رس ناشی از بیماری‌های قلبی و ریوی وجود دارد. ذرات ریز همچنین می‌تواند بیماری‌های قلب و ریه را تشدید کنند و باعث اثراتی مانند علائم قلبی و عروقی، آریتمی‌های قلبی، حملات قلبی، علائم تنفسی، حملات آسم و برونشیت شوند. افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی، سالمندان و کودکان بیش از سایر افراد در معرض ذرات معلق ریز هستند و وقتی هوای شهری با شاخص ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون آلوده می‌شوند، این افراد نباید در معابر عمومی توقف طولانی مدت داشته باشند.
مونوکسید کربن (Co)
مونوکسید کربن گازی مهلک است که بر اثر سوختن ناقص کربن در وسایل نقلیه و کارخانجات به وجود می‌آید. این گاز بسیار سمی است، اما رنگ و بوی خاصی ندارد. به همین دلیل، قاتل نامریی نامیده می‌شود و افزایش غلظت آن در اتاق سربسته به خفگی منجر می‌شود. میل ترکیبی کربن مونوکسید با هموگلوبین خون حدود ۳۰۰ برابر بیشتر از میل ترکیب گاز اکسیژن است. جالب است بدانید که در خون همه ما حدود ۵ درصد کربن مونوکسید وجود دارد، اما اگر این مقداربه ۲۰ درصد برسد باعث مرگ ما خواهد شد. تنفس این آلاینده هوا در فضای باز می‌تواند موجب ایجاد و تشدید بیماری‌های قلبی و ریوی، بیماری‌های عصبی، تجزیه فیبرین و حتی بیماری‌های دوران زایمان شود.
دی اکسید گوگرد (SO ۲)
دی اکسید گوگرد گازی است بی رنگ و غیر قابل انفجار که بویی خفه کننده دارد و تقریبا دو برابر هوا وزن دارد و یکی از آلاینده‌های سنگین هوا محسوب می‌شود. این گاز بر اثر سوختن گازوییل و مازوت در شهر‌ها ایجاد می‌شوند و وسایل نقلیه دیزلی، پالایشگاه‌ها صنایع عامل تولید آن هستند. نکته مهم اینکه دی اکسید گوگرد به طور متوسط ۲ تا ۴ روز در هوا باقی می‌ماند. اثرات قرار گرفتن در معرض دی اکسید گوگرد شامل نارسایی‌های تنفسی، کاهش سیستم دفاعی ریه ها، تشدید بیماری‌های قلبی و ریوی، تخریب گیاهان و برگ درختان می‌شود، اما مقادیر زیاد آن می‌تواند حین بارش‌ها موجب تشکیل باران‌های اسیدی شود.
دی اکسید نیتروژن (NO ۲)
دی اکسید نیتروژن گازی قهوه‌ای رنگ و گاه سرخ‌فام است و بویی بسیار تند و زننده دارد. دی‌اکسید نیتروژن از مهمترین آلاینده‌های هوا به شمار می‌رود. هر سال میلیون‌ها تن از این گاز در اثر فعالیت‌های انسانی به ویژه مصرف سوخت‌های فسیلی تولید می‌شود. دی‌اکسید نیتروژن در ترکیب با هوای مرطوب تولید اسید نیتریک می‌کند که موجب پوسیدگی شدید فلزات می‌شود. همچنین در غلظت‌های بالا باعث ایجاد مه‌دود شده و میدان دید را به شدت کاهش می‌دهد و بر رشد گیاهان اثر منفی شدید دارد. این گاز از اثر گلخانه‌ای نیز برخوردار است. این آلاینده بر اثر سوختن بنزین، گاز طبیعی، زغال سنگ، نفت و نیز در نیروگاه‌ها دارای حرارت‌های بالا تولید می‌شود. تنفس دی اکسید نیتروژن موجب ایجاد سوزش در ریه‌ها و کاهش میزان مقاومت سیستم تنفسی می‌شود.
ذرات معلق کمتر از ۱۰ میکرون (PM ۱۰)
این ذرات به شکل جامد یا مایع موجود در هوا هستند که قطری کمتر از ۱۰ میکرون دارند و بر اثر سوزاندن چوب، احتراق ناقص در ترکیبات هیدروکربنی و احتراق سوخت موتور‌های دیزل یا حتی در واحد‌های صنعتی، کشاورزی، جاده‌های آسفالت نشده و فعالیت‌های ساختمان سازی و آلاینده‌های غیر گازی ایجاد و منتشر می‌شود. این ذرات به علت ابعاد ریز خود می‌توانند از سیستم دفاعی مجاری تنفسی عبور کند و اثراتی شامل بیماری‌های قلبی، بیماری‌های ریوی، کاهش سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماریها، از بین رفتن بافت‌های ریه، آسم کودکان و سرطان را برجا بگذارد.
ازن (O ۳)
گاز ازن به عنوان یک آلاینده ثانویه در جو تولید می‌شود و وقتی به سطح زمین باز می‌گردد یک آلاینده محسوب می‌شود. این گاز توسط واکنش‌های شیمیایی بین اکسید‌های نیتروژن و ترکیبات آلی فرار در حضور نور خورشید در فصول گرم سال ایجاد می‌شود. گاز‌های خروجی از تاسیسات صنعتی و نیروگاه‌ها، اگزوز موتور خودرو، بخارات بنزین و حلال‌های شیمیایی از منابع اصلی تولید آن هستند. تنفس ازن می‌تواند انواع مشکلات سلامتی از جمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه را موجب شود. / همشهری آنلاین
