سهم ایران از تجارت طلای سفید

به گزارش خبرنگار اقتصادی یکتاپرس، پنبه با کاربردهای وسیع در صنعت، یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی در جهان است، صادرات این محصول، سودآوری بالایی دارد و برخی از کشورها به این محصول لقب «طلای سفید» را داده‌اند. 

پنبه یکی از محصولات راهبردی صنعتی و ماده اولیه صنایع نساجی است؛ از روغن پنبه دانه در صنایع روغن کشی و از کنجاله آن در خوراک دام استفاده می شود، میزان تولید جهانی پنبه25.682 میلیون تن است. بزرگترین کشورهای تولید کننده جهان به ترتیب چین( با 6.040میلیون تن)، هند ( با 5.350میلیون تن) و آمریکا( با 3.999میلیون تن) هستند.

میزان تولید جهانی 25.682میلیون تن است. میانگین عملکرد الیاف پنبه در جهان 778کیلوگرم در هکتار است. در کشورهای مهم تولید کننده پنبه، ترکیه با 1879، چین با 1794و برزیل با 1685کیلوگرم الیاف در هکتار مقام های اول تا سوم را در جهان به خود اختصاص داده اند.

واردات پنبه در جهان 9.219میلیون تن و بزرگترین کشورهای وارد کننده به ترتیب چین (2.100میلیون تن) بنگلادش (1.544میلیون تن) و ویتنام (1.510میلیون تن ) هستند.صادرات جهانی پنبه 9.079میلیون تن و به ترتیب آمریکا ( با 3.214میلیون تن)، برزیل با (1.310میلیون تن) و هند (با 0.800میلیون تن) بزرگترین صادرکنندگان جهان معرفی می شوند.

میزان مصرف جهانی پنبه 26.009میلیون تن است که بزرگترین کشورها به لحاظ مصرف چین (8.250میلیون تن)، هند (5.400میلیون تن) و پاکستان (2.358میلیون تن) هستند.

تولید پنبه در ایران

تولید پنبه در ایران در سطح بیش از 97هزار و   468هکتار پنبه کاری در 18 استان کشور وجود دارد؛ طبق آمارها هم اکنون 50 درصد پنبه مورد نیاز کشور همچنان وارداتی است. میزان واردات انواع پنبه در سال 1398برابر با 97هزار تن و ارزبری آن در حدود 200میلیون دلار بوده است.

بر اساس آمارهای سالانه حدود 60 درصد پنبه کاری کشور از بذر گواهی شده و استاندارد استفاده می شود. هزینه زیاد تولید بذر استاندارد و ضدعفونی شده در داخل کشور و قیمت زیاد بذر وارداتی باعث می شود تا کشاورزان از بذر خود مصرفی استفاده کنند.

استان فارس یکی از قطب‌های مهم کشت پنبه در کشور محسوب می‌شود. در سال گذشته؛ حدود 110 هزار هکتار پنبه در سطح کشور کشت شده که حدود 20 هزار هکتار آن در فارس قرار دارد، عملکرد کشوری هر هکتار 2 هزار و 300 کیلوگرم است که در فارس هر هکتار سه هزار و ۶۵۰ کیلوگرم برداشت می‌شود و حدود 16 تا 20 درصد سطح کشت پنبه کشور متعلق به استان فارس است.

چالش های تولید پنبه برای کشاورزان ایرانی

به رغم وجود ثبات نسبی در تامین نیاز داخلی، از سال 82 تا کنون؛ واردات پنبه شکل گرفت و به مرور بر میزان سالیانه آن افزوده شد.  در برنامه ششم توسعه، بر رشد سالانه 7 درصدی تولید پنبه تاکید شده است و وزارت جهاد کشاورزی پیش ‌بینی کرده که تولید در سال 1402 به 375 هزار تن برسد. با توجه به گذشت چند سال از آغاز این برنامه، شکاف قابل توجهی بین عملکرد واقعی و مقدار مورد انتظار ایجاد شده است؛ تاکنون اهداف این برنامه محقق نشده و سرمایه‌ گذاری قابل توجهی برای بهبود عملکرد کشت پنبه نیاز است.

بر اساس آمار کشور، ایران تا قبل از سال 1373 صادرکننده الیاف پنبه بوده است و از سال 82 حجم صادرات پنبه به کمتر از 10% رسیده است. از سال 89 به بعد، صادرات پنبه به صفر رسیده و فقط واردات انجام شده است. نیاز کشور به پنبه در پنج سال اخیر در حدود 125 هزار تن بوده که تقریبا نیمی از آن در داخل تامین شده و مابقی از کشورهای دیگر وارد شده است. به طوری که، میزان واردات پنبه در سال 97 برابر با 70 هزار تن و معادل 142 میلیون دلار بوده است.

بزرگترین مبدا واردات پنبه کشور ترکیه است که 39% از واردات پنبه کشور را به خود اختصاص داده است. کارشناسان معتقدند پنبه یکی از کالاهای مهم کشاورزی در ایران است که کاربرد وسیعی در صنایع پایین ‌دستی داشته و توان اشتغال‌ زایی بالایی در بخش‌های صنعت و خدمات دارد.

کارشناسان معتقدند اگرچه تا سال 82 علاوه بر تامین نیاز داخلی کشور، صادرات پنبه نیز انجام می‌شد، اما در حال حاضر بیش از 50 % نیاز کشور از طریق واردات تامین می‌شود. عوامل متعددی در کاهش سطح زیر کشت پنبه و تولید آن موثر است، از جمله این عوامل می‌توان به «محدودیت زمین‌ های زراعی»، «نیاز آبی بالا»، «جذابیت قیمتی محصولات رقیب»، «بالا بودن قیمت تمام‌ شده این محصول در کشور»، «عملکرد پایین این محصول در هکتار نسبت به متوسط جهانی» و «عدم توسعه زنجیره ارزش این محصول» اشاره نمود.

اشتغال زایی با تولید پنبه 

امروزه برای ایجاد اشتغال دائم هر نفر در جامعه، حدود 35 هزار دلار سرمایه گذاری لازم است. بر اساس هزینه تولید محصولات زراعی در سال 92، در هر هکتار زراعت پنبه با برداشت دستی 90 نفر روز و در مزارع با برداشت مکانیزه 50 نفر به کار گرفته می شود.

در حالیکه نیروی انسانی مورد نیاز در هر هکتار کشت شالی 50 نفر روز، آفتابگردان 30 نفر روز، سویا 30 نفر روز، ذرت دانهای 20 نفر روز و ذرت علوفه 15 نفر روز است. بر اساس این گزارش، صنعت نساجی کشور، حدود12 درصد از شاغلین بخش صنعت را به خود اختصاص میدهد لذا وابستگی این صنعت به پنبه وارداتی، فرصت های اشتغال در داخل کشور را از بین برده است.

به گزارش یکتاپرس، کارشناسان معتقدند به منظور تحقق چشم ‌انداز برنامه ششم توسعه کشور و دستیابی به خودکفایی پنبه در سال 1404، لازم است که سیاست ‌گذاری‌های دولت بعدی در راستای رفع این مشکلات تدوین گردد. در دولت تدبیر و امید برخلاف برنامه ها و طرح های بسیاری که در این زمینه در نظر گرفته شد؛ اما تولید پنبه به آن حد مورد نیاز نیرسده تا از واردات آن در داخل کشور جلوگیری شود و ایران بار دیگر در تولید پنبه خودکفا شود.

انتهای پیام/