شنیدن سخنانی افرادی که در سراسر جهان زندگی می‌کنند به‌ویژه افرادی که به ایران سفر نکرده‌اند بسیار معمول است. می‌شنوید که آن‌ها می‌گویند ایران کشوری با وضعیت آب و هوایی گرم و خشک است. این موضوع به این دلیل است که حدود یک‌سوم ایران کویر است. بااین‌حال اگر با دقت بیشتری به نقشه ایران نگاه کنید، می‌فهمید که علاوه بر کویرها، حدود یک‌سوم کشور کوه است. در گوشه‌کنار کشور نیز جنگل‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌های زیادی وجود دارد. در این مقاله ما قصد داریم به‌طور خلاصه به بیابان‌ها و کویرهای ایران بپردازیم. اغلب مردم تصور می‌کنند طبیعت‌گردی به معنای گردش در جنگل‌ها و مناظر سرسبز است. درحالی‌که این‌طور نیست. کویرها نیز جزئی از طبیعت ایران هستند و دور از ذهن نیست که بسیاری از افراد علاقه‌مند به گشت‌وگذار در آن‌ها باشند.
کویر به چه مکانی می‌گویند؟
کلمه کویر اغلب برای منظره‌ای از تپه‌های شنی غول‌پیکر بی‌پایان خیره‌کننده در زیر آسمان آبی گرم و بی ابر و یک خورشید درخشان به‌کاربرده می‌شود. این مکان احتمالاً خالی از سکنه خواهد بود البته به‌استثنای کاروانی از عشایر و شترهایی که به‌آرامی ازآنجا گذر می‌کنند. معمولاً در پیدایش این مکان‌ها، انسان‌ها نقشی ندارند. قرارگیری رشته‌کوه‌هایی که مانع از ورود رطوبت به نواحی داخلی کویرها می‌شوند یکی از دلایل پیدایش آن‌ها هستند. کویرها همانند دیگر آفریده‌ها بی‌هدف نیستند. با پیشرفت علم و تکنولوژی انسان‌ها کشف کرده‌اند که کویرها چه تأثیر شگرفی در زندگی آن‌ها دارند و در آن‌ها ثروت‌هایی نهفته است.
دشت کویر
کویر اصلی ایران دشت کویر یا همان کویر مرکزی ایران است. این دشت با طول تقریبی 800 کیلومتر و عرض تقریبی 320 کیلومتر و مساحت 77600 کیلومترمربع بزرگ‌ترین و وسیع‌ترین کویر ایران است. شاید علت نام‌گذاری آن‌هم همین باشد. این منطقه در قسمت جنوب شرقی کوه البرز و در ارتفاع حدود 700 متری از سطح دریا واقع‌شده است. در این منطقه زمستان کاملاً سرد است درحالی‌که تابستانی گرم دارد.
کویر لوت
کویر لوت یا دشت لوت اولین مکان طبیعی از ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت‌شده است. بیشترین میزان بارندگی سالانه در این منطقه تقریباً 100 میلی‌متر است. ارتفاع متوسط کویر لوت تقریباً 600 متر از سطح دریا است و بین استان‌های خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان قرارگرفته است. دشت لوت حدود 10 درصد از وسعت ایران را سهم خودکرده است زیرا مساحتی بیش از 40 هزار کیلومترمربع را دارد. طول آن حدود 320 کیلومتر و عرض آن حدود 160 کیلومتر است. دشت لوت در سال‌های 2004 تا 2007 و همچنین سال 2009 به‌عنوان گرم‌ترین نقطه در سطح زمین اسم خود را ثبت کرده است. بیابان لوت، بیست و هفتمین بیابان بزرگ جهان نیز به شمار می‌رود.
کویر مرنجاب
دریاچه نمک مرنجاب در حدود 100 کیلومتری قسمت شرقی قم و 50 کیلومتری شمال شرقی آران و بیدگل واقع‌شده است. ارتفاع این کویر از سطح دریا در حدود 850 متر است. کویر مرنجاب از شمال به دریاچه نمک آران و بیدگل، از بخش‌های غربی به کویر مسیله و دریاچه‌های نمک حوض سلطان و حوض مره، از طرف شرق به کویر بند ریگ و پارک ملی کویر و از جنوب به شهرستان آران و بیدگل محدود است. کاربرد اصلی این منطقه علاوه بر اینکه یکی از زیباترین کویرهای ایران است، استخراج نمک است.
کویر شهداد
در قلب کویر لوت، منطقه‌ای با دید باورنکردنی از صحرای شهداد وجود دارد. کویر شهداد در قسمت شرقی شهر کرمان واقع‌شده است. کلوت‌های شهداد از زیباترین کلوت‌های دنیا هستند که گردشگران زیادی را به‌سوی خود می‌کشانند. این کلوت‌ها در این کویر با فرسایش شدید خاک تولیدشده‌اند. علاوه بر گشت‌وگذار طبیعی زیبا در این منطقه قلعه‌های تاریخی و آب‌انبارهای باستانی نیز برای دیدن وجود دارند. کویر شهداد در ارتفاع 430 متری از سطح دریا قرار دارد. فاصله این کویر تا دشت لوت از شرق حدود 30 کیلومتر است.
کویر مصر
جالب است که بدانید کویر مصر در ایران است. کویر مصر درواقع یک دهکده کویری است که از توابع استان اصفهان است. کویر مصر در 700 کیلومتری تهران و 370 کیلومتری یزد قرار دارد. کویر مصر به دلیل مناظر چشم‌نواز، صحرای بی‌نظیر ایران است. همچنین یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های گردشگری ایران نیز به شمار می‌رود. درحالی‌که این منطقه در بیشتر اوقات سال بسیار گرم و خشک است، باغ‌های زیبا و باشکوه درختان خرما در این منطقه وجود دارد. روستاهای مصر و فرحزاد مناطقی هستند که به‌راحتی می‌توانید برای اقامت یک‌شب یا حتی چند روز در آن‌ها اقامت پیدا کنید. دریاچه نمک خور، باغ‌های زیبای خرما و آسمان شگفت‌انگیز در شب تنها چند مکان است که می‌توانید در سفر خود به کویر قصر از دیدن آن‌ها لذت ببرید.
کویر ریگ جن
این کویر در غرب دشت کویر و جنوب سمنان قرار دارد. ناگفته نماند که این کویر به دلیل وسعت زیادی که دارد و نبود چاه آب در آن، در گذشته محل عبور کاروان‌ها نبوده و فقط در سال‌های اخیر گردشگران به آنجا رفته‌اند. وسعت تقریبی این کویر 3800 کیلومترمربع است. مردم بومی کویر بر این باور بودند که کویر ریگ جن توسط ارواح پلید و شیاطین اداره می‌شود و علت نام‌گذاری آن‌هم همین بوده است. با همه اتفاقات کوچک و بزرگی که در این کویر می‌افتند، آسمان پرستاره آن را هیچ‌گاه از یاد نخواهید برد.
کویر ورزنه
برای رسیدن به کویر ورزنه باید تقریباً 100 کیلومتر از اصفهان یا دویست کیلومتر از یزد دور شوید. این منطقه به دلیل تپه‌های شنی شگفت‌انگیز، قابل‌توجه قرارگرفته است. روستایی در نزدیکی این منطقه وجود دارد که 100 سال قدمت دارد. تمام ساختمان‌های این روستا تقریباً ویران‌شده‌اند؛ اما در آنجا مناظر بسیار خوبی برای عکاسی پیدا خواهید کرد. وسعت این کویر 17 هزار هکتار است و تا شهر ورزنه 10 کیلومتری فاصله دارد.
کویر حلوان
کویر حلوان یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری نزدیک طبس است. این شهر به خاطر باغ‌های باشکوه خرما مشهور است که با توجه به واقع بودن این منطقه در قلب یک کویر بی‌نظیر است. بهترین راه دسترسی به صحرای حلوان و تپه‌های شنی از طبس است. وسعت این کویر 750 کیلومترمربع است. شما از شترسواری، رصد ستارگان، حمام شن، پیاده‌روی روی رمل‌های شنی، آفرودسواری، راندن موتورهای چهارچرخ، کمپینگ و دیگر تفریحات در کویر حلوان می‌توانید بهره ببرید.
کلام آخر
ایران کشوری گرم و خشک است بنابراین دشت‌های کویری متعددی دارد که در نقاط مختلف آن گسترش‌یافته‌اند. دکتر آلفونس گابریل در معروف‌ترین سفرنامه‌اش به نام عبور از صحرای ایران نوشته است هر کس یک‌بار مسحور افسون کویر شود تا پایان عمر رهایش نخواهد کرد. در این مقاله از سایت یکتاپرس به معرفی کویرهای معروف ایران پرداختیم. هرکدام از آن‌ها ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را دارند که از یاد هیچ گردشگری نمی‌روند.
