گروه اجتماعی یکتاپرس؛ ماهواره‌ها یکی از مهم‌ترین و پرکاربردترین تجهیزات تحقیقاتی در صنعت فضایی هستند و کشور‌های مختلف دنیا به ویژه در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در برای توسعه فناوری ساخت ماهواره انجام داده‌اند. با وجود اینکه در ۲ دهه گذشته ساخت ماهواره در سراسر دنیا رشد قابل توجهی داشته، ولی هنوز کشور‌های محدودی صاحب فناوری این ماشین‌های تحقیقاتی پیشرفته هستند.
مستندات علمی و ماهواره‌هایی که اکنون در حال چرخش به دور زمین هستند نشان داده است اکنون دیگر صنعت فضایی از انحصار کشور‌هایی نظیر روسیه و آمریکا خارج شده و سازمان‌های فضایی در سراسر دنیا مشغول ساخت و طراحی تجهیزات پیشرفته‌ای در حوزه صنعت فضایی هستند. سازمان‌ها و پژوهشگاه‌های فضایی هر ماهواره را باتوجه به اهداف و مأموریت‌های پیش‌بینی شده برای آن طراحی می‌کنند. به طور دقیق‌تر دانشمندان پیش از طراحی هر ماهواره نوع فعالیت و ارتفاع از کره زمین را در نظر گرفته و تجهیزات را متناسب با آن تولید می‌کنند.
صنعت فضایی ایران پس از انقلاب اسلامی دچار تحولی بزرگ شد و دانشمندان کشورمان دستاورد‌هایی ارزشمندی در حوزه‌های مختلف این صنعت داشته‌اند. پس از موفقیت در پرتاب ماهواره‌بر سفیر در مرداد ۱۳۸۷، در بهمن همان سال امید نیز در مدار نزدیک زمین قرار گرفت. این ماهواره به وسیله راکت سفیر ۲ به فضا پرتاب شد. ایران قصد دارد در آینده ماهواره‌های یک تنی را به مدار هزار کیلومتری زمین بفرستد و در حال راه‌اندازی پایگاهی جدید برای این منظور است. ایران همچنین در حال برنامه‌ریزی برای پرتاب ماهواره به مدار‌هایی تا مسافت ۳۶ هزار کیلومتری است.
بر اساس سند توسعه هوافضا که در سال ۱۳۹۱ مورد تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است ماهواره‌های ایرانی باید تا سال ۱۴۰۷ به مدار ۳۶ هزار کیلومتری کره زمین برسند. در همین راستا ماهواره‌های ایرانی رصد ۱، امید، نوید علم‌وصنعت، فجر و سفیر ۱ به عنوان گام اول برنامه فضایی کشورمان طراحی و به مدار ۳۷۵ کیلومتری بیضوی پرتاب شد. در گام دوم سند توسعه هوافضا ماهواره‌بر سیمرغ طراحی شد. این ماهواره‌بر ۸۰ تن وزن و طبق اطلاعات منتشر شده توانایی حمل محموله‌ای به وزن ۲۵۰ تا ۳۵۰ کیلوگرم تا مدار ۵۰۰ کیلومتری را دارد. تفاوت این ماهواره‌بر سفیر ۱ قابلیت مونتاژ افقی آن بود. تا پیش از طراحی سیمرغ تنها ماهواره‌بر ایرانی سفیر ۱ بود. ماهواره‌های طلوع، پیام، ظفر، پارس ۱ و ناهید ۲ برای پرتاب به وسیله ماهواره‌بر سیمرغ در نظر گرفته شدند. در سال ۱۳۹۷ ماهواره پیام به وسیله ماهواره‌بر سیمرغ به فضا پرتاب شد، ولی متأسفانه این پیش از رسیدن به مدار تعیین شده سقوط کرد.
گام سوم در صنعت فضایی ایران دستیابی به مدار هزار کیلومتری و پرتاب ماهواره‌هایی با جرم بیش از ۵۰۰ کیلوگرم به فضا است. ماهواره ایرانی مصباح که فرایند ساخت آن از سال‌ها پیش آغاز شده توانایی لازم برای رسیدن به مدار هزار کیلومتری را دارد. این ماهواره در سال ۱۳۸۴ رونمایی شد و قرار بود در تابستان همان سال به سمت مدار مورد نظر پرتاب شود، ولی هیچگاه به فضا پرتاب نشد و مسئولان دلیل آن را عدم توجیه اقتصادی اعلام کردند. چند سال پس از رونمایی از ماهواره مصباح قرار بود سازمان فضایی کشورمان با روسیه در برنامه‌ای مشترک این ماهواره را به مدار هزار کیلومتری پرتاب کنند، ولی این پروژه نیز به دلیل تأخیر در هماهنگی میان ایران و روسیه لغو گردید.
گام چهارم در صنعت فضایی را می‌توان مهم‌ترین گام دانست، زیرا قرار است در این مرحله ماهواره‌های ایرانی در مدار ۳۶ هزار کیلومتری زمین (مدار ژئو) قرار بگیرد. سرعت چرخش ماهواره‌هایی که در این مدار قرار می‌گیرند با سرعت گردش زمین به دور خود برابر است و از همین رو سازمان‌های فضایی در سراسر دنیا برنامه‌ریزی دقیقی برای ارسال ماهواره‌های خود به مدار ژئو می‌کنند. هم اکنون فناوری لازم برای طراحی ماهواره‌هایی با توانایی انجام مأموریت در این مدار در ایران وجود دارد و چندی پیش احمد حسینی سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع ضمن نام بردن از ۲ نسل جدید از ماهواره‌بر‌های ایرانی با نام‌های «سریر» و «سروش» که در آینده مورد استفاده قرار می‌گیرند، گفت: «توانمندی علمی رسیدن به مدار ژئو (مدار ثابت زمین) وجود دارد. ماهواره‌بر سروش پس از اتمام فرایند‌های تحقیقاتی و تغییراتی به سمت مدار ۳۶ هزار کیلومتری پرتاب خواهد شد.» ماهواره‌بر سروش می‌تواند به مدار ژئو برود. در حال حاضر تنها کشور‌های چین، روسیه، ژاپن، هند، ایران، آمریکا، اروپا، رژیم صهیونیستی و کره جنوبی فناوری لازم برای ارسال ماهواره به مدار ژئو را در اختیار دارند.
انتخاب بهترین منطقه برای پرتاب ماهواره به مدار ژئو
باتوجه به ارتفاع مدار ژئو هرچه محل پرتاب ماهواره به خط استوا نزدیک‌تر باشد محموله فضایی زودتر به این مدار می‌رسد. از همین رو کشور‌هایی که صاحب فناوری فضایی و امکانات لازم برای پرتاب ماهواره به مدار ۳۶ هزار پایی هستند معمولاً محل‌هایی را برای پرتاب تجهیزات فضایی خود انتخاب می‌کنند که کمترین فاصله را با خط استوا دارند. سازمان فضایی ایران قصد دارد برای تسهیل در پرتاب ماهواره به مدار ژئو دومین پایگاه فضایی کشور را در چابهار راه‌اندازی کند. از نظر جغرافیایی این منطقه بهترین موقعیت را برای تحقق گام چهارم سند فضایی کشور را دارد.
تکامل صنعت فضایی با فناوری ایرانی و همکاری‌های بین‌المللی
بهروز همتی از کارشناسان فناوری‌های نوین سازمان فضایی ایران اظهار کرد: ماهواره ناهید ۱ اولین ماهواره مخابراتی ایران است. این ماهواره هم‌اکنون در صف پرتاب قرار دارد. ماهواره ناهید ۱ توسط متخصصان پژوهشگاه فضایی ایران طراحی شده است. ماهواره پارس ۱، ماهواره‌ای سنجشی است و در صف پرتاب به مدار زمین قرار دارد.
وی خاطرنشان کرد: ماهواره ناهید ۲ نیز ماهواره‌ای مخابراتی است که توسط گروهی از دانشمندان ایرانی در پژوهشگاه فضایی ایران طراحی شده و امیدواریم به زودی به سمت هدف از پیش تعیین شده پرتاب شود. ماهواره کیوب‌ست با استاندار ۳۷ یکی دیگر از دستاورد‌های صنعت فضایی کشور است که توسط محققان در بخش خصوصی طراحی شده است. مراحل طراحی و مدل‌سازی این ماهواره کامل شده و اکنون در اختیار سازمان فضایی ایران است.
این کارشناس فناوری‌های نوین سازمان فضایی ایران ادامه داد: ماهواره دانشجویی اپسکو (SSS) محصول مشترک دانشجویان ایرانی، ترکیه‌ای و پاکستانی است. از ایران دانشگاه‌های صنعتی شریف، امیرکبیر و خواجه نصیرالدین طوسی در پروژه ساخت این ماهواره مشارکت دارند و قسمت‌هایی از آن را طراحی می‌کنند. آخرین پروژه صنعت فضایی کشور نیز ماهواره رسام است و فعلاً در مرحله مدل‌سازی قرار دارد.
همتی گفت: هم اکنون صنعت فضایی کشور در حال تکامل است و کار‌های زیادی در این حوزه انجام شده، ولی باید همچنان برای پیشرفت تلاش کنیم. همکاری بخش خصوصی و نهاد‌های دولتی در صنعت فضایی سبب تسریع در فرایند ساخت و توسعه تجهیزات فضایی بومی می‌شود.
منبع: خبرگزاری آنا
انتهای پیام/
