بیماری‌های نادری در سراسر جهان به همراه گسترش کرونا در حال شیوع هستند. یکی از این بیماری‌ها به نام قارچ سیاه باعث مرگ تعداد زیادی از مردم در بعضی از ایالات هندوستان شد. این بیماری نیاز دارد که به‌سرعت توسط پزشکان و متخصصان درمان شود زیرا از نوع تهاجمی است. در غیر این صورت این بیماری در بدن انسان ایجاد نقص عضو کرده یا سبب مرگ افراد خواهد شد. در این مقاله در مورد علائم عفونت بیماری قارچ سیاه، علت، درمان و ارتباط آن با کرونا بحث کرده‌ایم. در حال حاضر این بیماری جدا از کرونا در نظر گرفته‌شده است که در ادامه بیشتر راجع به آن گفتگو خواهیم کرد. توصیه ما این است که اگر علائم بیماری قارچ سیاه را که در این مقاله بازگو خواهیم کرد، مشاهده کردید بلافاصله با یک پزشک باتجربه تماس بگیرید.
بیماری قارچ سیاه چیست؟
گروهی از کپک‌ها به نام موکورمیستس بیماری قارچ سیاه را ایجاد می‌کنند و علت نام‌گذاری آن نیز لکه‌های سیاهی است که بینی بیماران را فرا می‌گیرد. این کپک‌ها در سراسر محیط به‌خصوص خاک و گیاهان زیست می‌کنند. کپک موکورمیستس در آمریکا، استرالیا، هند و برخی کشورهای دیگر دیده‌شده است. طبق گفته متخصصان راه ورود کپک‌ها به بدن افراد معمولاً سینوس‌ها هستند. با رسوب در آنجا می‌توانند به فضای سر راه پیدا کنند. بعدازاینکه از کنترل سیستم ایمنی بدن افراد درآمدند، به پایه مغز حمله می‌کنند. این امر باعث ایجاد یک مشکل جدی خواهد شد. بدن افراد معمولی قادر به دفع این عفونت قارچی خواهد بود مگر اینکه یک سیستم ایمنی به‌شدت ضعیف را درگیر کنند. به‌عنوان‌مثال بیمارانی که پیوند عضو داشته‌اند یا بیماران سرطانی قادر به مقاومت در برابر آن نیستند.
علل بیماری قارچ سیاه
قارچ سیاه تقریباً در همه جای زندگی ما وجود دارد. معمولاً در خاک، گیاهان، کودهای دامی، میوه‌ها و سبزیجات پوسیده تولید می‌شود. به‌طورکلی بیمارانی که مستعد ابتلا به قارچ سیاه هستند، کسانی هستند که اخیراً از شر ویروس کرونا خلاص شده‌اند. این عفونت همچنین در بیماران مبتلا به سرطان یا بیماران HIV/AIDS دیده می‌شود. اکثر بیماران دیده‌شده در گروه سنی حدود 35 سال قرار دارند. علت اصلی این بیماری ورود کپک از طریق استنشاق یا بریدگی و زخم‌های پوستی به بدن افراد است. در بیماران کرونایی نیز احتمال داده می‌شود قارچ از طریق مرطوب کننده‌ها و دستگاه‌های اکسیژن حاوی آب آلوده به بیماران منتقل‌شده است. این بیماری مسری نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نخواهد شد.
افراد در معرض خطر بیماری قارچ سیاه
قابل‌ذکر است که در ابتدا بگوییم این عفونت ممکن است برای هر فردی در هر سنی رخ دهد. هر فردی ممکن است در طول زندگی خود در معرض عفونت قارچی قرار گیرد. اگر شرایط سلامتی و سیستم ایمنی بدن شما خاص باشد احتمال بیمار شدنتان بیشتر خواهد بود. سیستم ایمنی بدن شما ممکن است به دلیل مصرف برخی داروها و یا ابتلا به برخی بیماری‌ها ضعیف خواهد شد. افرادی که بیشتر در معرض بیماری قارچ سیاه قرار دارند عبارت‌اند از:
- افراد مبتلا به دیابت به‌ویژه زمانی که این بیماری زیر کنترل نباشد.
- افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی یا ایدز
- افراد مبتلا به سرطان
- افرادی که پیوند عضو انجام داده‌اند.
- افراد مبتلا به نوتروپنیا (تعداد کم گلبول‌های سفید خون)
- افرادی که استفاده بلندمدت از استروئید داشته‌اند.
- افرادی که از مواد مخدر تزریقی استفاده می‌کنند.
- افرادی که سطح بالای آهن در بدن (هموکروماتوز) دارند.
- افرادی که وضعیت بد سلامت ناشی از تغذیه نامناسب دارند.
- افرادی که سطوح نامتعادل اسید در بدن (اسیدوزمتابولیک) دارند.
- افرادی که تولد زودرس داشته‌اند و یا هنگام تولد دارای وزن کم بوده‌اند.
افرادی که در سطح پوست خود سوختگی یا جراحت دارند بیشتر به بیماری قارچ سیاه مبتلا خواهند شد. همان‌طور که گفتیم مواردی یافت شده است که ابتلا به این عفونت قارچی بین بیماران مبتلا به کرونا نیز گزارش‌شده است.
علائم بیماری قارچ سیاه
علائم قارچ سیاه عمدتاً برخی از علائم شایع را نشان می‌دهد مانند آبریزش بینی بیش‌ازحد. در تماس با عفونت ممکن است احساس تورم و درد داشته باشید. در برخی از نمونه‌های بیماری قارچ سیاه از بین رفتن پلک و تاری دید نیز دیده‌شده است. همچنین لکه‌های تیره در اطراف بینی بیمار دیده می‌شود. پزشکان می‌گویند که بیماران با توجه به طبیعی بودن این علائم دیر به بیمارستان می‌آیند. علائم این بیماری معمولاً به قسمتی از بدن که قارچ آن را درگیر کرده است بستگی دارد. به‌عنوان‌مثال اگر قارچ سیاه‌پوست را آلوده کرده باشد آن بخش می‌تواند دچار تاول، قرمزی و تورم شود. ممکن است این بخش پوست سیاه‌رنگ شده یا داغ شود و احساس درد در آن ناحیه داشته باشید. این عفونت قادر است که توسط خون به بخش‌های مختلف بدن گسترش یابد که به این شرایط موکورمایکوزیس گفته می‌شود. در اثر این اتفاق ممکن است طحال و حتی قلب درگیر شوند. در موارد شدید این بیماری فرد دچار تغییراتی در وضعیت روانی می‌شود و حتی ممکن است به کما برود. به‌طورکلی علائم زیر را می‌توان برای بیماری قارچ سیاه در نظر گرفت:
- تب
- سرفه
- سینه‌درد
- تنگی نفس
- تورم در یک سمت صورت
- سردرد
- گرفتگی سینوس
- ضایعات سیاه‌رنگ روی پل بینی یا درون دهان
- شکم‌درد
- حالت تهوع و استفراغ
- خونریزی گوارشی
- خون در مدفوع
- اسهال
پیشگیری از بیماری قارچ سیاه
درواقع گفته‌شده است که راهی برای پیشگیری از تنفس هاگ‌های قارچ وجود ندارد. برخی اقدامات وجود دارند که احتمال ابتلا به موکورمایکوزیس را کاهش می‌دهند. به‌طور مثال از گردوغبار خاک زیاد دور بمانید. اگر باید در مناطق حفاری یا سایت‌های ساختمان‌سازی حضورداشته باشید از یک ماسک قوی مانند ماسک N95 استفاده کنید. همچنین پرهیز از آب آلوده نیز احتمال بیماری را کاهش خواهد داد. البته در مورد آب‌های آلوده سیلاب‌ها و سیل و توفان‌ها صحبت می‌کنیم که آب ساختمان‌های آسیب‌دیده را به بدن می‌رسانند. افرادی که بدن ضعیف‌تری دارند باید از انجام کارهای باغبانی و درگیر با گردوغبار و خاک پرهیز کنند. در صورت انجام این کارها نکات بهداشتی را به‌طور کامل رعایت کنید. این نکات شامل پوشیدن کفش، دستکش، شلوار بلند و پیراهن آستین‌بلند می‌شوند. در این مواقع بریدگی‌ها و زخم‌ها را از آلودگی دور نگه‌دارید و در کوتاه‌ترین زمان با آب و صابون بشویید.
تشخیص بیماری قارچ سیاه
اگر علائمی از بیماری قارچ سیاه را دارید و احساس خطر می‌کنید به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک در ابتدا در مورد سابقه پزشکی شما سؤالاتی خواهد پرسید. او از شما یک معاینه بدنی خواهد داشت. در هنگام مراجعه به پزشک همه مواردی را که فکر می‌کنید مهم است را به او اطلاع دهید. این موارد شامل تماس با غذاهای فاسد و یا حضور در مکان‌های آلوده که گرده‌های قارچ در آنجا وجود دارند خواهند شد. پزشک شما اگر تشخیص دهد که به یک عفونت ریه یا سینوس مبتلا شده‌اید، از مایع بینی و گلوی شما نمونه‌ای را گرفته و به آزمایشگاه ارسال می‌کند تا روی آن‌ها بررسی‌های لازم انجام گیرد. غیرازآن ممکن است از بافت عفونی نمونه‌ای برداشته شود و روی آن آزمایشاتی صورت گیرد. در برخی موارد برای بررسی گسترش عفونت به مغز یا دیگر اندام‌های داخلی آزمایش‌های تصویربرداری توصیه می‌شود. این آزمایشات شامل سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی خواهند بود.
بیماری قارچ سیاه چگونه درمان می‌شود؟
در هنگام ابتلا به بیماری قارچی مهم‌ترین نکته درمان سریع آن است. در صورت استفاده به‌موقع از داروها درمان عفونت قارچ سیاه امکان‌پذیر است. داروهای ضد قارچی قادر هستند این بیماری را متوقف کرده و آن را در صورت مراجعه به‌موقع نابود کنند و عفونت را کنترل کنند. در درمان بیماری قارچ سیاه داروهای زیر تجویز می‌شوند:
- آمفوتریسین B
- ایزاکونازول
- پوزاکونازول
این داروها به دو صورت قابل‌مصرف هستند. می‌توان آن‌ها را هم به‌صورت قرص مصرف کرد و هم از طریق تزریق درون سیاهرگ وارد بدن کرد. درمان ممکن است چند هفته طول بکشد. پزشک درمان را با دوزهای بالا از طریق تزریق درون سیاهرگی تا زمان کنترل عفونت ادامه می‌دهد. بعد از کنترل عفونت ممکن است باقی درمان به‌صورت مصرف قرص ادامه یابد. فردی که به بیماری قارچ سیاه مبتلا شده است باید تمام مشکلات خود ازجمله معده درد، سوزش سر دل، دشواری تنفسی و ... را به پزشک خود اطلاع دهد. در موارد شدید این بیماری ممکن است درمان نیاز به جراحی داشته باشد. در این مورد بافت عفونی یا مرده به‌منظور پیشگیری از گسترش قارچ برداشته خواهد شد. به‌عنوان‌مثال ممکن است بخشی از بینی یا چشم بیمار برداشته شود. درست است که این کار تأثیر زیادی در زیبایی فرد خواهد گذاشت اما برای درمان عفونت تهدیدکننده زندگی اهمیت زیادی دارد.
عوارض بیماری قارچ سیاه
بیماری قارچ سیاه نیز مانند همه بیماری‌های دیگر دارای عوارضی خواهد بود که ممکن است باقی زندگی فرد را تحت تأثیر خود قرار دهد. این عوارض بستگی به میزان شدت بیماری خواهند داشت که عبارت‌اند از:
- نابینایی
- لخته‌های خون یا رگ‌های خونی مسدود شده
- آسیب عصبی
- در مواردی برداشتن قسمتی از بینی یا چشم
عدم درمان به‌موقع این بیماری ممکن است موجب مرگ بیمار شود. البته همان‌طور که گفته شد این عوارض و احتمالات به‌شدت بیماری قارچ سیاه و همچنین قسمتی از بدن را که درگیر کرده است بستگی خواهد داشت. دیده‌شده است که عوارض بیماری برای افرادی که به عفونت سینوسی گرفتارشده‌اند بهتر از عوارض آن برای افرادی است که به عفونت‌های ریوی یا مغزی مبتلا می‌شوند.
ارتباط کرونا و بیماری قارچ سیاه
یک پدیده مرموز به نام طوفان سیتوکین در بدن بعد از ابتلا به کرونا و دیگ شرایط محیطی فعال می‌گردد. این پدیده موجب اختلال در کار سیستم ایمنی بدن خواهد شد. در این صورت سیستم ایمنی بدن علاوه بر حمله به سلول‌های عفونی، به سلول‌های سالم نیز حمله می‌کند. برای کاهش این حملات، پزشکان استروئید را تجویز می‌کنند. تجویز استروئید سبب تضعیف قدرت دفاعی بدن و افزایش سطح قند می‌شود. در این هنگام محیط مناسبی برای رشد قارچ‌ها فراهم می‌آید. یکی از دلایل ابتلا به این عفونت در هند این بوده است که پزشکان برای درمان کرونا بیش‌ازحد استروئید تجویز کرده‌اند و یا افراد بدون مشاوره پزشک در منزل استروئید مصرف کرده‌اند. در حال حاضر این بیماری از بیماری کرونا جدا در نظر گرفته می‌شود اما افرادی که مبتلا به کرونا هستند یا اخیراً درمان شده‌اند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قارچ سیاه قرار دارند. علت این امر هم استفاده از داروها برای درمان بیماری کرونا و ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن افراد است.
بیماری قارچ سیاه در ایران
مسعود مردانی، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا و متخصص بیماری‌های عفونی در مورد بیماری قارچ سیاه گفت: عفونت قارچی به دنبال مصرف کورتون یا دگزامتازون به وجود می‌آید که این روزها این دو دارو به‌عنوان درمان انتخابی ضدالتهابی برای بیماران مبتلا به کرونا در سراسر جهان استفاده می‌شود. اخیراً گزارش‌هایی مبنی بر مبتلا شدن بیماران کرونایی به بیماری قارچ سفید دیده‌شده است. در پی این خبرها مردانی اعلام کرد که به‌صورت رسمی موردی اعلام‌نشده است اما افرادی بوده‌اند که از بیماری کرونا بهبودیافته‌اند ولی به دلیل مصرف کورتون و دگزامتازون به عفونت قارچی دچار شده‌اند. آن‌ها نیز با درمان ضد قارچی بهبودیافته‌اند.
جای نگرانی در ایران برای بیماری قارچ سیاه وجود دارد؟
مردانی متخصص بیماری‌های عفونی به مردم ایران توصیه کرده است که اصلاً جای نگرانی وجود ندارد، چون این بیماری در ایران فراگیر نیست. فقط مردم توجه داشته باشند از مصرف خودسرانه دگزامتازون خودداری کنند و تنها با دستور پزشک آن را مصرف کنند. ازآنجایی‌که این بیماری مسری نیست جای نگرانی نخواهد بود. افرادی نیز که سیستم ایمنی ضعیفی دارند با توجه به علائم گفته‌شده می‌توانند به‌سرعت بیماری خود را تشخیص داده و به پزشک مراجعه کنند. در این صورت پزشک در زمان مناسب به درمان بیماری آن‌ها می‌پردازد.
همه‌گیری قارچ سیاه در هند
دولت مرکزی از 29 ایالت هند خواست که به دلیل افزایش ابتلا به بیماری قارچ سیاه اعلام همه‌گیری کند. تعداد مبتلایان در مرکز هند از تعداد حدود ده نفر در هفته در یک‌شب به 100 تا 200 نفر رسید. مسئول یکی از بیمارستان‌های هند گفته است که 80 درصد بیماران باید فوراً جراحی شوند. به گفته او چنین افزایشی غیرمنتظره است. در حال حاضر عفونت قارچ سیاه در هند می‌تواند از کرونا خطرناک‌تر باشد. اگر بیماران به‌موقع و کامل مداوا نشوند، احتمال مرگ می‌تواند تا 94 درصد بالا برود. تعداد زیادی از این بیماران، مبتلایان به بیماری کرونا بوده‌اند که به‌تازگی بهبودیافته بودند. دلیل آن نیز استفاده از استروئید و کورتون برای درمان آن‌ها بوده است. برخی از آن‌ها نیز به بیماری‌های زمینه‌ای دیگر همچون دیابت مبتلا بوده‌اند.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم در مورد بیماری نادر قارچ سیاه که با گسترش بیماری کرونا شیوع پیداکرده است صحبت کنیم. به توصیه‌های ما در مورد پیشگیری از این بیماری دقت کنید و علائم گفته‌شده را به خاطر بسپارید. اگر به بیماری قارچ سیاه مبتلا شده‌اید داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف کنید تا درمان به‌صورت کامل صورت گیرد. این بیماری از فردی به فرد دیگر سرایت نمی‌کند بنابراین اگر فردی از اطرافیان شما به این بیماری مبتلا شده است نگران نباشید و به درمان او توسط پزشک باتجربه بپردازید.
