عسل ارگانیک چیست؟

به گزارش یکتاپرس عسل ارگانیک عسلی است که در تمامی مراحل تولید و فرآوری آن از هیچ نوع ماده سمی و شیمیایی و انتی بیوتیکی استفاده نشده باشد. این بدان معناست که زنبور دار از هیچ نوع ماده برای عمل آوری عسل به زنبوران عسل نخورانده باشد و حتی از آفت کش‌ها و داروها هم برای مبارزه با بیماری‌ها و افت های احتمالی زنبوران در فرایند تولید استفاده نکرده باشد.

کندوی عسل ، ظروف شربت خوری کندو، قاب چوبی و شان عسل و حتی موم داده شده نیز به کندو باید سالم و فاقد مواد آلاینده وشیمیایی باشد. این فرآیند بیولوژیک در زنبورستان کوزه عسل اجرا میگردد.

متاسفانه امروزه استفاده از پلاستیک به جای چوب در صنعت زنبورداری رواج چشمگیری یافته که خود این امر باعث تهدید و به چالش کشیدن سلامت عسل ها و محصولات تولید شده می گردد.

عسل هایی که از این نوع کندوها و مواد بکار رفته از پلاستیک و مشابه آن تولید شده باشد هیچگاه ارگانیک نمیباشند. ظروف نگهداری عسل نیز باید شیشه ای و تمیز و عاری از هر گونه آلودگی باشد. عسلهایی که در ظروف پلاستیکی نگهداری وبه فروش میرسد ارگانیک نیستند، حتی اگر خود عسل ارگانیک تولید شده باشد عسل به علت اسیدی بودن و پی اچ بالایش مواد شیمیای موجود در این ظروف را به خود حل میکند و باعث سمی شدن و غیر قابل استفاده می شود. پس خود ظروف نگهدای عسل نیز در ارگانیک بودن آن دلالت دارد.

یکی دیگر از مواردی که در ارگانیک بودن عسل نقش مهمی دارد، محل نگهداری و استقرار زنبورستان می باشد. محل نگهداری زنبورها باید در کوهستان باشد و یا جایی باشد که بدور از سمپاشی و مزارع بوده و عسل تولیدی فاقد هر نوع دارو و سم باشد. اصولا فاصله قانونی ۵ کیلومتر است یعنی زنبورستان باید این حد فاصله را از باغ ها و دشت هایی که امکان سمپاشی وجود دارد را رعایت کند. این نوع عسل ها را ارگانیک گویند، که البته این نوع عسل ها دارای قیمت بالایی نسبت به سایر عسل های تولیدی می باشند و کمیاب هستند.

امروزه بدلیل ترافیک زیاد در زنبورداری و افات زیاد و استفاده زنبورداران از انواع انتی بیوتیک هاو داروهای جدید شیمیایی جهت رشد زنبورستان خود و مبارزه با افات احتمالی پیدا کردن چنین عسل هایی را دشوار کرده است.

تبلیغات زیادی در این مورد در سایت ها وجود دارد که همه بدلیل نا آشنایی عسل خالص را ارگانیک میپندارند و با اسم ارگانیک اقدام به عرضه ان می کنند که این فرضیه کاملا غلط و اشتباه است (شایات ذکر است که خالص بودن عسل و استفاده نکردن از شکر و تغذیه دستی ربطی به ارگانیک بودن عسل ندارد) لذا تشخیص عسل طبیعی و ارگانیک بسیار مهم است.

چگونه عسل ارگانیک تولید میکنیم ؟
اجرای کشاورزی پایدار علاوه بر آن که منجر به سود بخشی اقتصادی- اجتماعی می شود، مانع از پیدایش آلودگی های آب و خاك شده و با حفاظت از محیط زیست از به خطر افتادن حیات گیاهان، حیوانات و انسان ها جلوگیری خواهد کرد. این در حالی است که الگوهای کشاورزی متداول خسارت های جبران ناپذیری به منابع زیستی کشور وارد می آورد.

در کشاورزی ارگانیک کاربرد مواد شیمیایی مصنوعی ممنوع و تمام مراحل تولید، فرآوری و بازاریابی محصولات دارای استاندارد های خاصی است. اجرای این استانداردها در تولید محصولات کشاورزی ارگانیک توسط یک موسسه ی گواهی کننده، نظارت می شود.

توصیه های پزشکان و متخصصان سلامت غذایی درباره خطرات فراوان باقیمانده ی غیر مجاز کود و سم شیمیایی در محصولات کشاورزی و هشدارهای کارشناسان محیط زیست درباره ی آلودگی های خطرناك طبیعت از جمله آلودگی مخازن آب زیرزمینی و خاك مزارع به خوبی نشان می دهد که این نوع کشاورزی باید به عنوان یکی از اولویت های سیاست های عمومی بخش کشاورزی، مورد توجه قرار گیرد.

در کشاورزی مدرن، زنبور عسل از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد و از این حشره مفید به دلیل نقش آن در بازدهی اقتصادی از طریق گرده افشانی و افزیش محصولات استفاده می شود.

تعریف ارگانیک: ارگانیک در لغت به معنی به سامان، منظم و وابسته به موجود زنده آمده است.

میزان تولید عسل و عسل ارگانیک در دنیا
در دنیا یک میلیون و 200 هزار تن عسل تولید می شود که 70 درصدآن چند گیاهی و 30 درصد باقیمانده تک گل است. 50 درصد عسل جهان توسط کشورهای چین، آمریکا، آرژانتین، مکزیک، ایران، ترکیه، و کشورهای اروپای شرقی تولید می شود.

52 درصد عسل ارگانیک جهان توسط اروپا، 45درصد توسط آمریکا و 3 درصد دیگر توسط سایر کشورهای دنیا تولید می شود.

مسائل کلیدی مدیریت ارگانیک در زنبورستان
برای تولید محصولات ارگانیک توسط زنبور عسل شرایط خاصی لازم است که می توان به تعدادی از آنها بدین شرح اشاره نمود.

زنبورداری در شرایط مزرعه، امکان دسترسی به آب و مواد غذایی طبیعی، شهد باید الزاماً ازگیاهان ارگانیک یاطبیعی تامین شود، ساخت کندوها از مواد طبیعی، همبستگی باجمعیت فعال منطقه، حفظ عسل کافی برای حفظ کندو، درشرایط ویژه شکر و عسل تغذیه ای بیرونی باید ارگانیک باشد، دوره تبدیل در زنبور یکسال است، مجاز بودن جای گزینیموم، تعویض منظم موم، تامین کلنی ها از واحدهای ارگانیک، سازگاری نژاد با شرایط محلی، ضدعفونی و پاکسازی ،بازرسی مستمر کندوها، انتقال کندوهای بیمار، از بین بردن کندوهای آلوده .

علاوه برفرآیند تولید مدیریت ارگانیک شامل مقررات سیستم بازرسی، مقررات بسته بندی ها، مقررات جابجایی ،مقررات سیستم های گواهی، مقررات مواد افزودنی نیز می گردد.

پیشگیری و کنترل آفات و بیماری ها و خسارت ناشی از سموم بر کلنی های زنبور عسل برای تولید محصولات ارگانیک:
ملاس چغندر قند می تواند به عنوان یک ماده دور کننده برای حفاظت زنبوران عسل در زمان سم پاشی مزارع و باغات مورد استفاده قرار گیرد. ملاس چغندر قند حداقل تا 8 ساعت پس از استفاده همچنان دارای خاصیت دور کنندگی است و در حفاظت از زنبورعسل و کاهش تلفات در هنگام سم پاشی مرثر است.

برای تعیین مناسب ترین غلظت ملاس چغندر قند، در آزمایشی غلظت های مختل ملاس چغندر قند با سم زولن مخلوط و بر روی مزرعه یونجه در مرحله گلدهی کامل اسپری شد .

نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که استفاده از 15 لیتر ملاس چغندر قند به همراه 400 لیتر آب و 5 / 2 الی 3 لیتر سم زولن در هکتار منجر به دور شدن زنبوران عسل در موقع سم پاشی و در نتیجه کمترین تلفات زنبوران عسل را به دنبال داشت.

روش های مقابله با کنه واروآ( غیر دارویی )
کنه واروا به عنوان انگل زنبورعسل در صنعت زنبورداری جهان بسیار مهم محسوب می شود. راه های مقابله شیمیایی با این کنه متاسفانه بسیار رایج است اما برخی روش های ارگانیک برای درمان به شرح زیر توصیه می گردد :

-تله گذاری: این شیوه بر جمع کردن واروآهای کندو در یک قاب و سپس حذف قاب، استوار است. چون واروآها تخمگذاری در سلول های نر را ترجیح می دهند می توان آنها را با تأمین یک قاب مومی نر بافی شده به تله انداخت ،زمانی که آخرین حجره بسته شد قاب از کندو خارج و موم آن را ذوب کرده یا سوزاند.

-جذب کننده ها: مواد جذب کننده مثل عصاره سلول های نر نیز که توسط برخی از شرکت ها ساخته می شوند روی کادر یا قاب پاشیده شده و حدود 75 % وارواها را جذب می نماید.

-ملکه جدید: با برداشتن و ذوب کردن اولین قابی که ملکه در آن تخمگذاری کرده می تواند بخش قابل توجهی از واروآهای موجود را حذف نمود،محققین روسی مشاهده کرده اند که شفیره های اولین قابی که ملکه جدید در آن تخمگذاری کرده , 46 % آلوده است. با برداشت این قاب جمعیت واروا کاهش کلی پیدا می کند سایر قاب ها دارای 4 % آلودگی بوده اند.

-4 حبس کردن ملکه: با این روش ملکه را روی یک قاب سه مرتبه به فاصله 10 روز حبس کرده، بعد از 30 روز کادر راخارج نموده و سوزانده می شود. ملکه را میتوان عوض کرد. به این روش 60 % وارواها از بین می روند .

پیشگیری و درمان جرب مجاری تنفسی زنبور عسل:
از کلنی های مقاوم به بیماری اقدام به پرورش ملکه شود و از آن ملکه ها، در سایر کلنی ها استفاده شود. از مجاورت با کلنی های آلوده، پرهیز شود .

برای درمان این آلودگی امروزه از داروهایی با منشاء گیاهی از جمله تیمول، منتول، اسید فرمیک و روغنهای گیاهی استفاده میشود ، که هم برای زنبور کم ضرر است و هم اثر سوء بر محیط زیست ندارد. میتوان از روغن اکالیپتوس و شکر برای درمان این بیماری، استفاده کرد . استفاده از تیمول در درجه حرارت بالای 15 و به مقدار 25 – 50 گرم نیز توصیه می شود.

داروهای گیاهی بجای آنتی بیوتیک ها
جایگزینی روش های ارگانیک از جمله داروهایی گیاهی به جای استفاده از داروهای غیرارگانیک در دستور کار دارد از جمله داروهایی از خانواده تیمول و منتول، تیمول دارای خاصیت ضد باکتریایی است و در گیاهانی مانند آویشن وجود دارد.

زنبورداری ارگانیک
محل های کندوها باید از محل های زیر بیش از 5 کیلومتر فاصله داشته باشد:

گروه گل های سمپاشی شده با آفت کش ها یا دستکاری شده با مهندسی ژنتیک، شهر یا محل های فعال صنعتی، محل های زباله و فضولات.

محدودیت هایی برای مواد استفاده شده در ساختمان کندوها و مواد پوششی و حفاظتی وجود دارد. سطوح وسایل استخراج و ذخیره باید از مواد چوبی ساخته شود.

راه های کنترل بیماری محدود است. هرکدام از اجزاء موثر در کنترل نوزما و لوك اروپایی باید به دقت انتخاب شود.

در نهایت میبایست عملیات فرایند بسته بندی محصولات روشهای فرآوری و رس گیری و ظروف کنترل شده باشد .

منبع زنبوران عسل:
نژاد انتخاب شده برای پرورش باید چنان باشد که آن نژاد بتواند با وضعیت های محیط سازگاری پیدا کرده و از لحاظ مسائل حیاتی و بیماری مقاوم باشند

استقرار کندوها
اطمینان از وجود شهد طبیعی، گیاهان تولید کننده شهد و گرده کافی در محل انتخاب شده برای گذاشتن کندوها مهم بوده و وجود آب مناسب از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. در داخل یک شعاع سه کیلومتری از محل زنبورستان وفور منابع شهد و گرده برای تولید ارگانیک از ضروریات است. دور نگه داشتن از هر منبع تولید غیر کشاورزی جلوگیری از آلودگی را امکان پذیر می کند.

تغذیه
در پایان فصل تولید، کندوها باید با ذخیره عسل و گرده کافی برای زمستان گذرانی آماده شوند. تغذیه مصنوعی کلنی ها برای بقای آنها در زمان تغییرات جوی مجاز است. تغذیه مصنوعی باید با عسل ارگانیک که از سایر واحد های ارگانیک تهیه شده است، ساخته شود. استفاده از شربت شکر تولید شده به طریقه ارگانیک یا شربت ملاس تهیه شده به روش ارگانیک را به جای استفاده از عسل در تغذیه مصنوعی می توان بکار برد. بخصوص با توجه به تغییرات جوی که باعث کرستالیزاسیون عسل می شود در زمانی که این مشکل حادث شده باشد از این روش می توان استفاده کرد.

استاندارد عسل در ایران
عسل ماده طبیعی شیرینی است که زنبور عسل آن را از شهد گل ها یا شکوفه ها، تراوش بخش زنده گیاهان یا ترشحات حشرات مکنده که بر روی قسمت های زنده گیاهان هستند تولید می کند، زنبورعسل شهد ها را جمع آوری، و پس از اضافه کردن آنزیم های مختل و فرآوری و تبخیر رطوبت اضافی و رساندن در کندو ذخیره می سازند.

آزمون باقیمانده داروها و آفت کش ها بنا بر در خواست خریدار و یا فروشنده انجام می شود. استانداردهای ملی زیر در این زمینه تدوین شده است:

استاندارد ملی ایران 7087 عسل- باقیمانده داروهای دامی روش نمونه برداری برای کنترل- روش آزمون

استاندارد ملی ایران 2 – 9037 آفت کش ها- اندازه گیری باقیمانده آفت کش ها در غذاهای غیر چرب به روش چند ماده ای با استفاده از کروماتوگرافی گازی.