به گزارش گروه فرهنگ و هنر یکتا، عشق به حضرت ثارالله حد و مرز نمی‌شناسد و هرجا قلبی سرشار از محبت ابوالشهداء باشد، شعبه‌ای از حرم است. مردمان کویر این عشق و ارادت را با خلوصی وصف‌ناپذیر به ظهور می‌رسانند، آنجا که نخل‌ها را می‌آرایند تا نمادی از پاکی پیکر سیدالشهداء باشد تا جایی که یا حسین گویان خاک بر سر می‌ریزند و زاری خاک را می‌شنوند.
شهرهای کویری استان اصفهان، در زنده‌نگاه داشتن یاد قیام اباعبدالله الحسین علیه السلام و یاران با وفایش مراسم‌های ویژه‌ای برگزار می‌کنند. مراسم‌هایی که برگرفته از رسوم و سنن کهن مردمان پاک سرشت و خوش قلب این خطه از ایران اسلامی است.
طلوع خورشید عاشورا از نائین
در نائین، خورشید عاشورا که طلوع می‌کند مردم راهی حسینیه‌ها می‌شوند. امامزاده سلطان موصلیه علیه السلام مکانی است که پذیرای دسته جات عزاداری از دو محله باب المسجد و کلوان می‌شود و عزاداران نوآباد، پنجاهه، سرای نو، چهل دختران و کوی سنگ در برنامه‌ای منظم و به ترتیب راهی امامزاده سلطان سید علی می‌شوند. عزاداران در صفوف منظم به سینه زنی و زنجیرزنی مشغول می‌شوند و فردی که نماد ساقی لب تشنه کربلاست با مشکی در دست عزاداران را سیراب می‌کند.
همزمان با ظهر عاشورا هیأت‌ها مراسم نوحه خوانی و زنجیرزنی را به طور موقت خاتمه می‌دهند و به نماز جماعت می‌ایستند. در این ساعات مردم نذورات خود را برای توزیع میان عزاداران به امامزاده‌ها می‌آورند.
در شام غریبان امام حسین علیه اسلام عزاداران نایینی اهل محله کوی سنگ دو دسته می‌شوند و برای تسلیت نمادین به محضر امام چهارم شیعیان راهی مسجد امام سجاد علیه السلام می‌شوند.
همزمان با اینکه دسته‌ای از عزاداران نشسته و بر سر می‌زنند دسته دیگر بر سینه می‌زنند و می‌خوانند:
چه شده عالم، چه شده عالم، این همه ماتم، مگر امشب شام غریبانست / پسر زهرا، پسر زهرا، تن عریانش، به بیابانست، مگر امشب شام غریبانست
با پایان این مراسم، اهالی محله کلوان شمع در دست همزمان با خواندن اشعاری به سوی دیگر محلات می‌روند. آنها می‌خوانند:
امشب به صحرا بی کفن، جسم شهیدان است، شام غریبانست / امشب نوای کودکان، بر بام کیوان است، شام غریبانست
خیمه سوزان در عصر عاشورا
عصر عاشورا مراسم سنتی و کهن خیمه سوزان در نائین برگزار می‌شود. در این آئین مردم منطقه بافران و محمدیه بر اساس سنت قدیمی خود یورش سپاه عمر سعد به کاروان امام حسین علیه السلام را یادآوری می‌کنند و واقعه عاشورا را با سوزاندن خیمه‌های نمادین در آن روز به تصویر می‌کشند. برگزاری این مراسم آنچنان حزن‌انگیز است که چشم هر بیننده‌ای را تر می‌کند.
خیمه‌ها که سوزانده شد مراسم سوگواری و عزاداری تا غروب عاشورا ادامه پیدا می‌کند. مردم ناله سر می‌دهند و زاری می‌کنند و به یاد مظلومیت حسین علیه السلام و یارانش بر سر و سینه می‌زنند.
نخل‌گردانی ۴۰۰ ساله در خور و بیابانک
در خور و بیابانک مراسم عزاداری محرم با نخل‌آرایی آغاز می‌شود. مردم این منطقه نخل را نمادی از پیکر پاک سرور شهیدان می‌دانند و در آغاز ماه محرم با پارچه‌های سبز و مشکی، آئینه، خنجر، زنگ، شمشیر و انار و… آن را تزئین می‌کنند و در مراسمی باشکوه در شهر به حرکت در می‌آورند. این مراسم در منطقه کویری خور و بیابانک بیش از ۴٠٠ سال قدمت دارد.
نخل گردانی سنتی موروثی است که بر عهده سادات قرار دارد. نخل تزئین شده را در آستانه تاسوعا و عاشورای حسینی کاملاً سیاه پوش می‌کنند و به حرکت در می‌آورند. حرکت نخل که با شور خاصی انجام می‌شود نمادی از حرکت کاروان امام حسین علیه السلام است.
خاک اینجا زاری می‌کند
آئین زار خاک از جمله رسومی است که در ورزنه یکی از شهرهای کویری مجاور زاینده رود سالیان سال است که برگزار می‌شود. زارخاک از اصلی‌ترین مراسم محرم در این منطقه است که عصر تاسوعا برگزار می‌شود. روستای قورتان محل اصلی برگزاری این مراسم است و آنها که شاید سال‌هاست از این منطقه مهاجرت کرده و در دیگر مناطق استان و کشور زندگی می‌کنند برای برگزاری این مراسم روز تاسوعا خود را به روستایشان می‌رساند. زار خاک مراسمی است که از روز تاسوعا آغاز می‌شود و تا دوازدهم محرم ادامه دارد اما برگزاری مراسم در روز تاسوعا با جمعیت گسترده‌تری و به صورت خاص برگزار می‌شود.
در این مراسم که قدمتی بیش از ۱۲٠ سال دارد مردم شهر از پیر و جوان و زن و مرد به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته نخست شال سبزها که سیدهای محل هستند و دسته دوم مردم عادی. آنها با نوحه و عزاداری شروع به حرکت می‌کنند و با ذکرهایی که بر لب دارند به محل برگزاری مراسم رهسپار می‌شوند.
در مسیر حرکت عزاداران در حالی که قبل از آن با آب شسته شده است کاه پاشیده می‌شود به طوری که کاه تمامی محل عبور از عزاداران را در بر می‌گیرد.
گرداندن شال‌ها در حالی آغاز می‌شود که دسته سادات در جلو و عموم مردم در پشت سر آنها قرار دارند. کوچه پس کوچه‌ها و خیابان‌های شهر را در حالی که با کاه پوشیده شده را طی می‌کنند و کاه را بر سر خود می‌پاشند و این کار تا غروب تاسوعا ادامه دارد.
زارخاک مراسمی است که با سکوت و آرامش خاصی انجام می‌شود، دو ساعت به طول می‌انجامد و صدایی به جز ذکر آرام یا حسین بلند نمی‌شود، آنچه در این ساعات فضای شهر را در بر می‌گیرد توصیف ناپذیر است.
فرات در کویر
از رسوم قدیمی عزاداری محرم می‌توان به مراسم‌های اشاره کرد که در هرند برگزار می‌شود. شهر کویری در شرق اصفهان که کانون تجمع عزاداران حسینی در تاسوعا و عاشورا است.
قدس الحسین مکانی است که تجمع عزاداران از آنجا آغاز می‌شود و سپس به سمت حسینیه شهر ادامه پیدا می‌کند. شبیه‌سازی فرات از جمله مراسم‌هایی است که سال‌هاست در این منطقه انجام می‌شود.
علاوه بر فرات، محل برپایی خیمه‌های حسینی، محل قرارگیری پیکر شهدا، مسیر حرکت اسرا و محل نبرد در این مراسم شبیه سازی می‌شود.
در عصر عاشورا نیز تجمع بزرگ مردم هرند برگزار می‌شود و آنها تماشاگر تعزیه بزرگ این روز می‌شوند. تعزیه‌ای که جلوه‌هایی حزن انگیز از شهادت اباعبدالله الحسین علیه السلام و اسرای کربلا را به صورت ویژه‌ای به تصویر می‌کشد.
گرچه آداب و رسوم برگزاری مراسم‌های عزاداری تاسوعا و عاشورای حسینی در مناطق مختلف کشور متفاوت است اما روحی که بر این مراسم حکم‌فرماست، نشأت گرفته از ارادت قبلی مردمان این سرزمین به اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام است.
