به شعر به عنوان عشق به فلسفه ی زیستن نگاه می کنم

میهمان گفتگوی امروز ما دکتر سید مهدی نژاد هاشمی چهره نام آشنای ادب معاصر است.

برای مخاطبان ما بفرمایید چگونه با فضای شعر و ادبیات آشنا شدیدو تجربه‌های ابتدایی شما در مواجهه با دنیای شعر چگونه بود؟

پدربزر‌گوارم شعری بداهه سروده بود، و برادرم از روی آن بداهه شعری دیگر گفت و من از ده سالگی علاقه شدید به نوشتن پیدا کردم. حس می کردم باید بنویسم و می توانم بنویسم. دبیرستان که بودم ادبیات نظام قدیم می خواندم. نمره ی عروض و قافیه کتابی که جلدش آبی بود و آرایه های ادبی را 20 گرفته بودم کتابهای خوبی بود هنوز شعرهایش علی رغم گذشت 30 سال  در حافظه ام هست، بخز در لاکت ای حیوان که سرما، نهانی، دستش اندر دست مرگ است، مبادا پوزه ات بیرون بماند، که بیرون برف و باران و تگرگ است.

این شعر نیمایی را خیلی دوست می داشتم ، بعد قبولی در دانشگاه فردوسی مشهد رشته ی ادیان و عرفان تطبیقی، در حین تحصیل روزی یکی از هم اتاقی هایم که مهندسی می خواند با نام محسن رجبی، مرا با خود به انجمن ادبی دانشکده ادبیات برد و من با شنیدن اشعار آزاد دوستان به محسن گفتم، اگر بخواهم اینگونه بنویسم روزی یک دفتر می نویسم به حرف من خندید، شب در خوابگاه چندیدن نثر ادبی نوشتم و محسن هفته ی بعد در جمع  محفل ادبی خواند و با تشویق حضار رو برو شد، این شد که شروع به نوشتن کردم اما مقطعی و نه بصورت جدی، بعد اولین جایزه شعر را که دانشکده ادبیات برگزار کرد شرکت کردم و رتبه اول را گرفتم، با نویسنده ی داستانی از بچه های جنوب آشنا شدم الان فامیلی اش یادم نیست ولی فضای سورئال قلم میزد کاملا توهمی بطوری که تاثیر داشت بر آن راهی که بعدها انتخاب خواهم کرد. بصورت جدی بعد از یک اتفاق روحی و خللی که به روان و ذهنم وارد شد در سال 87 نویسندگی را جدی گرفتم، اولین کنگره ای که پذیرفته شدم کنگره ملی رضوی شعر در کرمان بود، آنجا هم اتاق من مهدی فرجی بود صحبت کردیم و نوشتن خوشایند بنده آمد بیشتر و بیشتر، اما چه شد که به شرکت در کنگره ها علاقمند شدم. 

روز های اول تجربه ی شعری دنبال محفلی بودم که در آن آثار بظاهر شعر آزاد و اشعار کلاسیک خود را ارائه دهم، آن زمان بواسطه ی شغلی در خراسان شمالی بودم، روزی به انجمن ادبی رفتم و نوشته هایم را خواندم، از خوش اقبالی یا بد اقبالی صدا و سیما حضور داشت و فیلم برداری می کرد نوبت به شعر خوانی من که رسید مسئول انجمن اشاره کرد میکروفن را از جلوش بردارید بدرد نمی خورد، به شخصیت من خیلی بر خورد، گفتم من باید ایراد کار خودم را بدانم و شروع به مطالعه کردم تا ساعت 2 بعضی مواقع تا سحر بیدار بودم و مشغول مطالعه ادبیات، ایران و جهان، دوستان خوبی پیدا کردم، و برادرم کتابهای خوبی را سر راهم گذاشت از جمله استاد حسین منزوی، که در غزل خیلی زیاد راه گشای من بود از مشیری، بهار، حافظ، سعدی، تاریخ ادبیات، صورخیال و هرچه گیر می آوردم دقیق مطالعه می کردم و دوست داشتم در معرض دید باشم. در کنگره های مختلف شرکت کردم بیش از شش دوره نامزد و منتخب جایزه ادبی تهران شدم و بیش از چهل کنگره ی ملی و بین المللی و احساس خوبی به من دست می داد که آنچه دلم را آرام می کند نوشتن است.

به نظر شما شعر گفتن یک استعداد ذاتی و درونی است یا نیازمند کوشش و تلاش فکری؟ تجربه شما در این زمینه چگونه بود؟ شعر هم ساخت هم بافت و هم معناست، استعداد ذاتی، علت فاعلی(جذبه و الهام) محاکات (تقلید)موثر است اگر علاقه ای باشد با یادگیری فنون شعری می توان به آن رسید، علی امینی، محمدرضا طاهری از دانش آموزان بودند که با راهنمایی های من به جشنواره خوارزمی راه یافتند. می خواهم بگویم فن شعر به عنوان نوعی علم آموختنی است ولی شخصا نظرم بر این است جذبه و الهام حرف اصلی را درشعر می زند فرم و ساختار فرع است و قابل آموختن یا خلق کردن، تلاش فکری من مطالعه و مطالعه و مطالعه است کسی به بنده در ادبیات کمک استاد و شاگردی نکرد هرچند می توانست راه را کوتاه تر کند به هرحال هنوز هم مطالعه می کنم به ادبیات شرق و غرب ، آمریکای لاتین علاقه ی شدید دارم، کافکا، کامو، بکت، بوبن و تولستوی، براتیگان ، هرمان هسه، و.... می خوانم و لذت می برم تجربه به من گوشزد می کند بیشتر و بیشتر ادبیات معاصر جهان را بخوانم، ذهن من در اشعار منثور و آزاد بشدت سورئال است از اشعار ثبت لحظه ای طبیعت گرا لذت می برم ولی ترجیحم رویه ای دیگری است. 

تجربه‌های شعری شما بیشتر تحت تاثیر کدام شاعران ایرانی یا خارجی شکل گرفت؟

دیوان استاد منزوی، اگر اغراق نباشد بیش از 30 بار خوانده ام، فنون روایت در غزل را می آموزد، گاهی برای عوض کردن فضای مطالعاتی  به سایت گنجور رجوع می کنم و از قدما می خوانم به دید آموختن، ادبیات سورئال و پسا نوگرا را دوست دارم و غرق در فضای ذهنی این جریانم. و از طرفی سعی بر عدم تاثیر پذیری صددرصد از یک رویه را دارم، سعی می کنم تاثیر در ناخودآگاه باشد تا خودآگاه. به تاثیر بینامتنی معتقدم اما ترجیجا محاکاتی هم صورت بگیرد از جهان پیرامون خودم، سوژه ها باشد تا متون، و خلسه گرفتن و الهام را موثر ترین عالم نوشتن می دانم (سیر و سلوک در جهان ذهنی، توهم یا هرچیزی که می شود نام گذاشت)تجربه ی حسی کرده ام زمانی که از چیزی اندوهگینم بیشتر تمایل به نوشتن دارم.

ـ به نظر شما شعر در فضای اجتماعی و سیاسی عصر کنونی شعر چه ضرورتی دارد؟من با شعر دیدگاه هنر نگاه می کنم. شعر خواستگاه احساسات وعواطف است از جنبه ی اقناع افکار عمومی به آن نگاه نمی کنم یا جنبه ی خطابه و جدل، من به شعر به عنوان عشق به فلسفه ی زیستن نگاه می کنم و می گویم هنر اصلی شعر لذت بخشی و اغنای درونی شاعر و نهایتا مخاطب جلوه ی زیبایی ست، شعری اگر وارد سیاست یا دردهای اجتماعی شود رسالت می شود بیان آنچه اتفاق افتاده تاریخ مصرف می خورد و رسالت تاریخی آنچه گذشت را در بر دارد، من نظرم به شاخ و برگهای دیگری معطوف است خودم مرتکب شعراجتماعی و... شده ام ولی سعی کرده ام در آن اشعار از نظم و نثر گویی بپرهیزم و نوشته هایم جنبه های هنری داشته باشد تا صرف روایتگری.

آیا مواجهه با تجربیات شاعران جهانی و بهره‌مندی از آن تجربیات می‌تواند در روند پیشرفت شعر معاصر ایران سودمند باشد؟ بسیار مهم است اگر پوسته ای که دور خود داریم شکسته شود، ادبیات جهان پنجره هایی ست به جهان متفاوت، نکته مهم ادبیات جهان در برخی موارد استفاده از ظرفیت های بومی آن ادبیات است. شعر پنجره ای ست به قلب دیگر فرهنگ ها تا این پنجره را باز نکنی نسیمی خوش و خنک نمی وزد به شدت توصیه می کنم ادبیات جهان خوانده شود و دوست دارم این روند را خودم ادامه دهم، ما از ادبیات جهان فرم نمی گیریم ما از مطالعه ادبیات جهان با ژانرها، سبک ها و روندها آشنا می شویم خالق فرم وساختار نویسنده است و نویسنده ای به نظر من موفق تر است که قلم شاعرانه ی خودش را داشته باشد به نحوی که مخاطب با خواندن آثار او دچار لذت اعجاز شود.

انتهای پیام/