شعر و موسیقی زاده ی تلاش و زندگی تولیدی انسان های ابتدایی است

گروه فرهنگ و هنر یکتاپرس؛

آلاء شریفیان با نام مستعار آناهیدا، متولد مهرماه 1337، مترجم و کارشناس رشته زبان و ادبیات انگلیسی است که در کارنامه وی سی سال تدریس در دبیرستان ها و پیش دانشگاه های استان مازندران به ثبت رسیده است.گفتگوی ما با این مترجم صمیمی به شرح زیر است:

خانم شریفیان از چه زمانی حس کردید به ادبیات علاقمند هستید؟: علاقه مندی به ادبیات و مطالعه آثار ادبی از دوران نوجوانی و دبیرستان خودش را در من نشان داد. از همین سال ها در فرصت هایی که پس از فراغت حاصل می شد به یادداشت برداری روزانه، خاطره نویسی و وقایع نگاری، خلاصه نویسی رمان ها و بعدها در زمان دانشجویی ترجمه های پراکنده مشغول بودم.

اما فعالیت رسمی و جدی خود را در زمینه شعر، نثر و ترجمه آثار شاعران و نویسندگان پس از بازنشستگی و فراغت از کار رسمی از آموزش و پرورش، از سال 1386 آغاز نموده و اولین کتاب شعر خود را با نام "نیلوفر یقین" در سال 1392 با همکاری انتشارات اشرف البلاد شهرستان بهشهر به چاپ رساندم. گرچه همیشه اولین ها همراه با کم تجربگی و نارضایتی های مولفین همراه است، اما از جهتی دیگر باید بپذیریم گام اول تجربه ای ست مهم برای ادامه کار جدی تر و برداشتنن گام های بعدی با دقت و توجه اساسی تر. بعد از این تجربه دفاتر بعدی برای چاپ ادامه یافت و مجموعه شعرهای: آناهیدا در زلال اندیشه / آرزوهای محال /بام آبی/  ژکوندتر از لبخند/به چاپ رسید.

ابتدا کارهای ترجمه هم بصورت پراکنده بود. بعنوان واحدهای درس و یا پایان نامه دانشگاهی در دوران تحصیل در دانشگاه برحسب موضوعات انتخاب اساتید و گاها علاقه شخصی به ترجمه داستان های کوتاه انگلیسی نیز می پرداختم. اما اولین ترجمه رسمی که برای چاپ به انتشارات سپرده شد، گزیده سروده شاعران نوپرداز معاصر ایران بعنوان مثال: نیما یوشیج، احمد شاملو، یدالله رویایی، سهراب سپهری و...در مجموعه: با تو از تا جهانی دگر (ترجمه به انگلیسی)بود.

ترجمه ی چه آثاری را در کارنامه ی خود دارید؟: از آن زمان تا امروز، بطور مستمر ترجمه آثار بزرگان شعر و ادب ایران و جهان را داشته ام،همچنین ترجمه هایی در حوزه فلسفی(رساله زمان روایت؛اثر پل ریکور)،داستان کوتاه(شنل؛اثر گوگول)،گزیده شعرهای شاعران خارجی از انگلیسی به فارسی و گزیده سروده هایی از فارسی به انگلیسی ترجمه و به طبع رسیده است که فهرست این آثار در ذیل می آید :
_نیمایی دگر/ ترجمه نامه های نیما به انگلیسی/انتشارات آبنوش / ۱۳۹۸]
_هم سایه ایی دیگر /ترجمه حرف های همسایه به انگلیسی /انتشارات آبنوش / ۱۳۹۸
_اول خودت را بیاور،بعد که بیا!/ترجمه انگلیسی سروده های آلاء شریفیان/انتشارات شلفین / ۱۳۹۸]
_که های مرا بخوان/ترجمه انگلیسی گزیده سروده های آریا پورفریاد شهرویی/ انتشارات شلفین / ۱۳۹۸]
_آناباز/ترجمه فارسی سروده سن_ژان _پرس/انتشارات شلفین / ۱۳۹۸]
_رساله پایدار/ ترجمه انگلیسی رساله آریا پورفریاد شهرویی، انتشارات شلفین / ۱۳۹۸]
_برگی دگر (۱) /ترجمه انگلیسی گزیده اشعار احمد شاملو/انتشارات شلفین / ۱۳۹۸]
_برگی دگر (۲)/ ترجمه انگلیسی حجم سبز سهراب سپهری/ انتشارات شلفین / ۱۳۹۸]
_دوایر مجهول/ ترجمه انگلیسی گزیده سروده های مهدی رضازاده/ انتشارات شلفین / ۱۳۹۸]
_دنیا بزرگ است،باتو!/ ترجمه به فارسی و انگلسیی گزیده شعرهای شاعران ایران و جهان/انتشارات شلفین / 
_سنگِ خورشید/ ترجمه فارسی سروده اکتاویوو پاز لوزانو/ سمت روشن کلمه/ ۱۳۹۹]
_پرانتز فکرهایت/ متن نویسی آلاء شریفیان/ انتشارات پندار نیکان/ ۱۳۹۹]
_شنل/ ترجمه فارسی داستان شنل اثر نیکلای گوگول/ انتشارات پندار نیکان /۱۳۹۹]
_منِ دیگر(من)/ترجمه انگلیسی گزیده سروده های محسن آریاپاد/ پندار نیکان / ۱۳۹۹]
_نام می گیرم از نگاه بلندت ترجمه انگلیسی گزیده سروده ها/ انتشارات مانیان / ۱۳۹۹]
_عصب کویر/ ترجمه انگلیسی سروده های نازنین ایران مهر/ انتشارات پندار نیکان/ ۱۳۹۹]
_گزاره های نقش گستر "جهان متن/مجموعه مقالات/انتشارات پندار نیکان/ ۱۳۹]
_تا یکی از روزهای با تو/ ترجمه انگلیسی گزیده سروده های ابوالفضل پاشا/انتشارات پندار نیکان/۱۳۹۹]
_از متنِ خیابان/ترجمه انگلیسی گزیده سروده های آفاق شوهانی/انتشارات پندار نیکان/ ۱۳۹۹]
_گوری برای نیویورک/ ترجمه فارسی سروده آدونیس ( علی احمد سعید اسبر)/ انتشارات پندار نیکان /۱۳۹۹]
_نوستوس/ترجمه فارسی گزیده سروده های لوئیز گلوک/ انتشارات پندار نیکان/ ۱۴۰۰]
_مضرّس عشق/ترجمه انگلیسی گزیده سروده های احمد شاملو/چاپ دوم/ انتشارات پندار نیکان/۱۴۰۰]
_صدای دیدار/ترجمه انگلیسی گزیده سروده های سهراب سپهری/چاپ دوم/ انتشارات پندار نیکان/۱۴۰۰]
_رساله روایت زمان/ ترجمه فارسی سخنرانی پروفسور پل ریکور/انتشارات پندار نیکان/ ۱۴۰0]
_نوس/ترجمه گزیده انگلیسی سرودهای شاعران نواندیش معاصر ایران/انتشارات پندارنیکان/ ۱۴۰۰]
_درنگ های فصول/ ترجمه فارسی گزیده سروده های رابرت فراست/ انتشارات پندار نیکان/ ۱۴۰۰]
_این ده شاعر/ترجمه انگلیسی گزیده سروده های ده شاعر/ انتشارات پندار نیکان /۱۴۰۰]
_و این منم/ ترجمه گزیده سروده های فروغ فرخزاد از کتاب تولدی دیگر و ایمان بیاوریم.../ انتشارات پندار نیکان /
_طنین نوآوران/ ترجمه گزیده سروده ده شاعر نوپرداز معاصر/ انتشارات پندار نیکان / ۱۴۰۰]
_رساله مرگ مولف و...ترجمه ی رساله پل ریکور و.../ انتشارات پندارنیکان/

 دغدغه ی شما برای شعر و شاعران این مرز و بوم در چه چیز خلاصه می شود؟: خوب اول باید بطور جدی وارد مقوله ی شعر شد و به این پرسش بطور اساسی پاسخ داد و از ابعاد مختلف به آن پرداخت؟در حقیقت شعر هنری جهانشمول و از نگر من در راس همه ی هنرها نیز می باشد. همانطور که می دانیم فعالیت های هنری از آغاز شکل گیری جزء لاینفک و جدایی ناپذیر تلاش بشری بشمار می رود. یعنی می توان گفت شعر همراه با موسیقی در آغاز زاده ی تلاش و زندگی تولیدی انسان های ابتدایی است. به این معنا که وزن کار و جادوی بیان در جوامع اولیه به ترانه سازی و نوازندگی منتهی گردید.
بنابراین شکل گیری آهنگ و ترانه در طول زمان در زمره ی سرمایه های فرهنگی و هنری جوامع محسوب می گردد. شاعری یکی از هنرهاست، فعالیت و تلاشی انسانی، همانند سایر فعالیت های نظری، شعر با خود رسالتی را به همراه دارد. درجوامع ابتدایی شعر وابسته به موسیقی و رقص می بود و جنبه ی جادویی در بر داشت و ناظر بر زندگی و تلاشی عملی به شمار می رفت‌. اما در جوامع پیشرفته و به دلایل بسیار... شعر جنبه ی نظری به خود یافت و بر اساس سلایق آحاد جامعه و بر اساس فاکتورهای مختلف در هر برهه ای از زمان تحول یافته، حامل اندیشه و احساس، فرهنگ و هنر هر جامعه ای می باشد.

شعر زبانی است که از ازمنه تاریخ با شکل گیری زندگی بشری به معنای درست آن ابزار در قراری ارتباط و تبادل افکار و اندیشه بوده است. آنچه از گذشته به شکل آثار مکتوب بر جای مانده دلیل این مدعاست که انسان با زبان شعر به نیازهای درونی و اجتماعی اش پاسخ می داد. حتی برخی آثار دینی باقیمانده از گذشتگان نیز به زبان شعر بیان می باشد. اینکه شعریت متن و نثر بودن آن به چه عواملی بستگی دارد، اتفاق نظر بین، نظریه پردازان ادبیات و فرهنگ وجود ندارد، اما کلام موزون و ... را می توان در رده شعر به شمار آورد.

انتقال زبانیت و بعد زیبایی شناسانه شعر از اهم موضوعاتی است که امروزه بعنوان دل مشغولی ها هر فرد هنر دوست را وادار به مکث و تامل خواهد نمود تا از این ابزار مهم در شناسایی و انتقال آن به مخاطبین در جوامع مختلف و به طرق گوناگون کوشا باشند. برای من بسیار جالب و حایز اهمیت بوده و است که بتوانم به تمامی ابعاد و جوانبی بپردازم که یک شاعر را به سرودن بر می انگیزاند و در شناساندن شاعرانی که با سروده هاشان در جهت انتقال مضامین و مفاهیم با بکارگیری زبانیت و نوشتار منحصر به فرد خویش حرفی برای گفتن و انتقال پیام دارند و به طریقی در شناساندن این هنر ارزشمند ایرانی به جوامع دیگر اهتمام ورزیده و مخاطب علاقه مند را در دریافت انتقال پیام متون شعری و غیره با برگردان آثار بزرگان یاری رسانم.

چه برنامه و اهدافی برای آینده در جهان شعر و ترجمه دارید؟: قبل از هر چیز در خصوص ترجمه باید گفت ترجمه چیست و چه اهدافی را دنبال می کند. در واقع می توان گفت: ترجمه قبل از آنکه فن باشد یک هنر است‌. برگردان متن از زبانی به زبان دیگر، بطوری که متن جدید منعکس کننده محتوا و برداشت های فرهنگی از متن اصلی (مبدا) و رسومات و فرهنگ متن جدید ( مقصد) باشد. همانطور که می دانیم ترجمه بعنوان پل ارتباطی برای سهولت برقراری ارتباط بین کسانی است که به زبان متفاوت گفت و گو می کنند یا می نویسند و دارای میراث فرهنگی متفاوتی هستند. ترجمه فرآیند معادل یافتن کلمات هم ارز زبان مبدا برای کلمات مقصد در متن اصلی نیست.

ترجمه برای برقراری ارتباط بین زبان های مختلف و تبادل فرهنگ زبان مقصد و مبدا لازم می باشد. با این پیش زمینه حال می پردازم به اهداف ترجمه بطورکلی و انگیزه شخصی خود از این برنامه و عمل. در این خصوص به دلیل علایق شخصی پس از فراغت از کار و دوران بازنشستگی به این مهم بطور جدی و تخصصی تر پرداخته ام و هدف از ترجمه آثار انگلیسی زبان به فارسی و برعکس آثار فارسی به انگلیسی در راستای اهداف کلی ترجمه قابل تبیین می باشد. دو زبان با دو رویکرد در فرایند برگردان آثار مکتوب اگرچه کاری نه آسان اما فکر می کنم از جانب هر مترجمی صورت پذیرد، قابل توجه خواهد بود. چرا که در جهان ارتباطات و دنیای رو به جلو امروزی، نگاه ها به خارج از مرزها و گستره ها و فراتر از یک محدوده خاص خواهد بود. همیشه چنین تصوری با من عجین بود که باید از دایره محدود خود را رهانید به افق های وسیع تری نظر داشت. باید با آثار جهانی ارتباط نزدیکتری برقرار کرد و آثار شاعران و هنرمندان و بزرگان ایرانی را نیز به بیرون از مرزها شناساند. باید کاری کرد که فرهنگ و هنر ایرانی و بالطبع شعر و شاعر ایرانی شناخته شود. پس باید هر انسانی که در این خصوص از دانش و توانایی برخوردار است در حیطه مسئولیت و وظایف خویش از هیچ تلاشی در پیشبرد چنین اهداف مهم دریغ نورزد.

هنر دوستان و به خصوص شعر دوستان ایرانی با ترجمه هایی فراوان آثار به زبان فارسی آشنایی شده اند.اما مایل بودم تا آثار شاعران فارسی زبان ایرانی را نیز هم ارز و به موازات برای شناساندن بیشتر، به جوامع دیگر در فهرست کاری خود قرار دهم. وقتی امکانات زیادی از طریق دنیای مجازی فراهم است به سهولت می توان به این هدف ارزشمند نیز دست یافت.
البته در خصوص ترجمه تنها به شعر و برگردان آن بسنده ننمودم در خصوص مقالات فلسفی و یا داستان های کوتاه نیز فعالیت داشته ام و برگردان چنین آثاری نیز به چاپ رسید. از اینکه در موارد بسیار در انجام این رویکرد توانسته ام به اهداف خود نزدیک گردم، بسیار راضی و خشنودم. تا زمانی که این علاقه در من باقی ست و شرایط جسمانی و موقعیت فراهم باشد ادامه این روند را از نظر دور نخواهم داشت.

یک شعر برای خواننده های ما هدیه می کنید؟

تو!
نام دیگر آب بودی
آنگاه که
اقیانوس غزل
قطره قطره
از شانه هایت واژه می شدند

تو
نام دیگر آسمان بودی
هنگامی که
در ستاره ی مردم چشمان ات
با شعر سپید جاده
از پیچ و خم شب گیسوان تو
آسان می گذشتم

و تو!
نام دیگر کوه بودی
در پیام روشن آبشار
وقتی
فواره های ساجد تو می شدم

تو!
نام دیگر عشق بودی
آنگاه که
بر صخره های خاموش
در پیام سرخ تیشه
نام شیرین تو حک می شد

___ انتهای پیام/___

مصاحبه گر: سمیه(آرزو) بحر کاظمی

دبیر بخش فرهنگ و هنر: رضوان ابوترابی